Hoever ga je om te beslissen over leven of dood? Een fikse uppercut voor ons denken!

Acteur, radiomaker en schrijver Rashif El Kaoui, verbonden aan de Brusselse KVS, won in 2016 als beginnende schrijver terecht de El Hizjra Literatuurprijs, een Nederlandse literaire prijs voor schrijvers van Arabische of Berberse afkomst. In Oprecht kwetsbaar ‘horen’ we een computerstem en dialogen, zoals in een toneelstuk, maar die werden in een verhaal gegoten om de lezer iets makkelijker toegang te geven tot de context waarin de verschillende stemmen aan bod komen.
Hoofdpersoon is een (ons verder onbekende) ‘O’ - een iedereen en niemand - die zich in een gesloten, geheel witte kamer bevindt, zonder enige uitweg; geen deuren, geen ramen, enkel een verluchtingsrooster in een hoog plafond. In de kamer niets dan een stoel en een tafeltje met pc. Zodra de chatbot Hakuzosu aangekondigd heeft in welke situatie O zich bevindt en welke uitdaging hij verplicht tot een ‘goed’ einde moet brengen, weten we als lezer of toehoorder wel waar de ontwikkeling heen moet, maar niet of ze überhaupt uitgevoerd kan worden.

De chatbot-instructeur heeft namelijk begin en einde aangekondigd van een Kami-challenge. Is 'kami' een afkorting voor kamikaze? In elk geval is het een soort uitdaging waarbij O moet kiezen welke van de twee personen die zich elk apart ook in zo’n totaal gesloten kamer bevinden, hij (of zij/hun?) zal doden met het fatale zyklon B-gas. Om zijn godsoordeel te vellen kan O hun dossiers inkijken en hen vragen stellen.
Het wordt een zoektocht naar de waarheid: de dossiers bevatten relatief weinig gegevens – en zijn de beperkte gegevens wel betrouwbaar? – en wie leidt wie in de één op één-gesprekken.
Hoe te kiezen tussen de witte Pieter Smeets en de persoon van kleur Rachid Alaoud? Welke vooroordelen spelen mee: over etnische afkomst, persoonlijke en culturele voorkeuren, markteconomische factoren? Kennen we de context van negatief overkomende feiten voldoende om tot zo’n radicale beslissing te komen? Produceert ons brein niet voortdurend een eigen realiteit voor ons, die nergens echt ‘gegrond’ is? Worden we bij onverwachte situaties niet onbewust overrompeld door oude ervaringen, door onze vastgeklonken eigen interpretaties van eerdere feiten? Liegen we onszelf misschien voor dat we ‘juist’ of ethisch kunnen handelen, hebben gehandeld?
En wat vertellen Pieter en Rachid al of niet in detail aan O? Houden ze niets achter om aan de fatale beslissing te ontkomen? Spreken ze de gegevens in hun dossier niet ronduit tegen? Gaan ze meteen in de verdediging? Of stellen ze zich kwetsbaar op? Anticiperen ze op 'verdachte' of ontoelaatbare vragen? Manipuleren ze elk op hun eigen manier het oordeel van O? En is dat in dit licht dan laakbaar gedrag?

O roept de chatbot Hakuzosu een paar keer te hulp, maar die geeft natuurlijk geen krimp; de volledige verantwoordelijkheid voor de dodelijke beslissing ligt enkel en alleen bij onze protagonist. En ook de lezer/toehoorder vraagt zich af om welke redenen O blijft twijfelen, hoewel hij beter inzicht krijgt in de persoonlijkheden van beide kandidaat-slachtoffers. Beseft O (én wij) wat we uiteindelijk aan het doen zijn om het vege lijf te redden? En zal een moeilijke beslissing dan wel enige uitkomst bieden uit O’s én onze positie? Of wordt ‘winnaar’ O gewoon op zijn/haar/hun beurt een toekomstig slachtoffer, zoals in het beruchte Squid game?

Oprecht kwetsbaar is opnieuw een ‘klein’ verhaal in de reeks Karakters van Academia Press, ‘filosofie en literatuur in zakformaat’, maar wat een boeiend en fataal spel dist El Kaoui hier op om ons met de neus op de vele drogredeneringen in ons denken te drukken en de menselijke soort op vele vlakken meedogenloos door te lichten! Lees en oordeel vooral zelf.