El Khannoussi neemt je mee naar zij die weigeren nog deel te nemen aan een systeem en niet meer dan hun eigen verlies hebben

Het verhaal waarmee El Khannoussi de belangrijkste literaire prijzen in het Nederlandse taalgebied won kan ik niet zomaar samenvatten. Mijn leesbeleving weergeven is minder moeilijk. Oroppa lezen was een zoektocht. Lezend tuimelde ik van het ene verhaal in het andere en meanderde ik tussen nachtbrakers, kroeglopers en ontheemden. Velen onder hen proefden nog het zout van de Middellandse Zee in hun baard.

Het duurde een hele poos eer ik in de raamvertellingen, die op het eerste zicht niets met elkaar te maken hadden, mijn weg vond. Dat de personages een gemeenschappelijke sociale en economische achtergrond hadden en op zoek waren naar vaste grond werd maar geleidelijk duidelijk.

Het centrale verhaal is dat van Salomé Abergel die, tijdens de jaren van wreedaardige staatsrepressie in Marokko, er de ontberingen en folteringen in de gevangenis overleefde. Salomé staat symbool voor vluchtelingen die een onvoorstelbaar wrede voorgeschiedenis achter zich aanslepen.

In het tweede deel -de pissende pelgrim- maken we kennis met de vereenzaamde Youssef Slaoui. Hij staat dan weer symbool voor diegene die decennialang het Marokkaanse volk teisterde en die als een lange schaduw blijft hangen. Een fantoom dat blijft knagen maar ook zelf door spoken uit het verleden achtervolgd wordt. Zijn verhaal leest als een page-turner.

Maar El Khannoussi vertelt meer dan alleen maar het verhaal van Salomé en Youssef. De auteur laat Europa zelf figureren. Het wordt voorgesteld als een continent dat onbetrouwbaar en grillig is.

Een pakhuis waar onderin een stel verslaafden en papierlozen voor een habbekrats hun verrotte kies laat wegtrekken of een arm oplappen, terwijl ze als hersenloze imbecielen worden gecommandeerd.

In de angstcahiers -dagboekfragmenten die met therapeutisch doel neergeschreven werden en het sluitstuk van Oroppa vormen- is een ‘ik’ personage aan het woord. Aanvankelijk is het moeilijk om dit personage te plaatsen maar geleidelijk aan weet je haar te vinden. Ze is een collectieve stem voor door het verleden getekende buitenstaanders die in Europa proberen te overleven.

Een van die angstcahiers bevat een beklijvend verhaal. Een bus passeert een Spaans-Franse grenscontrole. Op het moment dat een tengere jongen erachter komt dat zijn papieren door de grenswachters ingenomen zijn en dat hij door hen meegenomen wordt, heerst er een vreemde sfeer in de bus. Niemand protesteert of stelt vragen. De lezer hoort een oorverdovende stilte. Het verhaal laat diepe indruk na en laat je het monster dat Europa is onder ogen zien. Je voelt de urgentie om het af te slaan.

Oroppa is een schitterend debuut waarvan de opbouw mij deed denken aan ‘De diepst verborgen herinnering van de mens’ van Mohamed Mbougar Sarr en de vertelstem mij terugvoerde naar ‘De rustelozen’ van Olga Tokarczuk.

Heerlijk leesvoer!