Pat Barker geeft een stem aan een slachtoffer van de Trojaanse oorlog

Pat Barker is een Engelse auteur met een achtergrond die niet zo typisch is voor Engelse auteurs: oorlogsdochter van een ongehuwde moeder uit de Noord-Engelse arbeidersklasse. Ze werd pas op latere leeftijd voor het eerst uitgegeven en probeert in haar boeken een stem te geven aan personages die meestal moeilijk worden gehoord, in haar latere werken vooral in historische settings. In The silence of the Girls vertelt ze – een deel van – het beroemde mythologische verhaal van de Ilias vanuit het standpunt van Briseis, een prinses die als oorlogsbuit bij de grote Griekse held Achilles terechtkomt. Vanaf dan is zij zijn slavin.

In de Ilias komen we over Briseis niet veel te weten, enkel dat ze een twistappel wordt tussen Achilles en de aanvoerder van de Grieken, Agamemnon. Achilles moet haar afstaan en uit wrok besluit hij niet meer mee te vechten in de oorlog tegen Troje, die dan al negen jaar aan de gang is. Zonder superman Achilles en zijn mannen worden de Grieken teruggeslagen. De eerzuchtige Achilles valt niet te overhalen om terug mee te vechten. Er wordt wel een compromis gesloten: Patroclus, die Achilles al kent vanuit zijn jeugd en zijn enige echte vriend is (zijn ze zo close dat ze ook een seksuele verhouding hebben? Dat is al bijna drieduizend jaar een onopgeloste vraag!), zal zijn troepen aanvoeren vermomd als Achilles. De Trojanen worden weer teruggedrongen, maar het onvermijdelijke gebeurt, Patroclus sneuvelt en zo betaalt Achilles een grote prijs voor zijn wrok en is Briseis ook haar enige mannelijke vertrouwenspersoon kwijt.

Dit verhaal beleven we dus voornamelijk vanuit het standpunt van Briseis en dat levert een aangrijpend en fascinerend boek op. De mannen vechten en worden verwond terwijl de vrouwen ze bedienen en verplegen – en worden verkracht natuurlijk. Ze zijn niet meer dan slavinnen maar proberen toch op verschillende, subtiele manieren elk hun eigen positie te verbeteren zonder hun herinneringen aan het leven vóór de ramp te verliezen. Barker schuwt gelukkig wel de makkelijke clichés (Achilles blijkt naast een laag EQ ook gevoelens te hebben) en schrijft ook in een expliciete taal die de omstandigheden niet verbloemt. Doorheen het boek ruik je zelf de oorlog met zijn bloed en modder, de zoute zee waar zowel Briseis als Achilles kracht uit putten en de plaag die uitbreekt in het kamp; in de Engelse versie komen er veel ‘fucks’ en ‘shits’ voor, en dan niet enkel als scheldwoord! Dat maakt dat het een universeel verhaal wordt over de zinloosheid van oorlog, over de blinde eerzucht van leidende mannen die anderen doen lijden voor een persoonlijke wrok, en over de vrouwen – en ook andere mannen – die daar het slachtoffer van worden.

Pat Barker slaagt erin een andere kant van de Ilias te tonen, een waarin er weinig plaats is voor helden. Ik ben zelf niet tot in de details vertrouwd met het oorspronkelijke epos maar dat is helemaal geen bezwaar, het boek blijft moeiteloos overeind zonder die kennis (en er is altijd de (Engelstalige) Wikipedia voor de details). Hulde aan Pat Barker, die in een vlot en beeldrijk verhaal een stem geeft aan de moedige Briseis die zo méér wordt dan enkel een ding als inzet van een strijd tussen twee macho’s!