Grenzen bewaken. Twee keer

In haar debuutroman gebruikt Maud Vanhauwaert een intens psychologisch drama om ons aan het denken te zetten over grenzen in ons doen en laten. Maud gaat hier heel intelligent tewerk. Opvallend is dat ze zeer trouw blijft aan haar liefde voor taal. Ze weet er als geen ander mee te spelen.

May is docent en vertaalster van Russische literatuur. Na een lezing komt ze in contact met de jonge Aline die zwaar getraumatiseerd is en zowel letterlijk als figuurlijk een zware rugzak met zich meezeult. May besluit dat ze Aline zal redden. Ze wil haar beschermen tegen ‘de bende’, helpt haar paniekaanvallen te overleven en probeert in de mate van het mogelijke een veilige omgeving te creëren. De hulp die ze hierbij biedt evolueert al snel naar een obsessief spel van de kant van May die in een emotionele gijzeling belandt. Ze vraagt zich af of ze nu eigenlijk de redder of de drenkeling is.

May heeft het moeilijk haar grenzen te bewaken. Die grenzen dringen zich vooral op omdat alles zich afspeelt tegen een achtergrond waar May en haar vriendin Lou een traject volgen om met behulp van een zaaddonor een zwangerschap tot stand te brengen.

Wanneer het einde van de roman in zicht komt neemt het verhaal plots een wending. In eerste instantie voelde ik mij als lezer een beetje bij de neus genomen. Maar al vlug herinnerde ik mij dat Maud de lezers eerder verwittigd had. Een vertaler, schreef ze, vertaalt het verhaal van iemand anders naar zijn eigen taal. En laat dat nu zijn wat May deed. Ze las het lijdensverhaal en de lichaamstaal van Aline, maakte er een vertaling van en zette die vertaling naar haar hand. Gelukkig denkt May na over wat ze schreef en stelt zich er morele vragen bij. Hierdoor gaat deze roman twee keer over grenzen bewaken.

Tosca is een roman waarin taal een belangrijke rol speelt. En Maud kent er echt wat van.
Wat te denken van volgend citaat:

Ik zeg er zit rouw in elke vrouw even in elk leven erven in elk sterven.

Of van: … ik elke keer opnieuw zocht naar een passende begeleiding, en waarin haar lijden het leidmotief werd, botste ik steevast op het teken van ‘da capo’.

Maud is ook creatief in het scheppen van nieuwe woorden. Het voor mij onbekende woord ‘broekloeren’ zou een terechte kanshebber voor ‘het woord van het jaar’ kunnen zijn!

Ook de titel ‘Tosca’ is taalvernuft. Tocsa verwijst naar een Russisch woord dat niet te vertalen is . Het zou zowel verlangen als verdriet uitdrukken. Een beetje het Portugese saudade.

Heel regelmatig duiken gedichten tussen het proza op.

Ik licht er één gedicht uit:

Ik tel tot tien, zei het leven / en daarna moet jij je verstoppen // de dood keek haar met grote holle / haast aandoenlijke ogen aan // het leven ging tegen een boom staan / telde traag tot tien en dacht / ik ga hem lekker nooit zoeken // maar toen ze zich omdraaide / schrok ze, want hij stond er nog // schoorvoetend was hij zelfs / nog wat dichter gekomen // en in zijn grote holle ogen zag ze / hoe zij was – gezien

Op het moment dat de roman een grote psychologische spanning bereikt zorgden ze wel eens voor een adempauze. Een adempauze die soms meer dan welkom was.