Een originele roman over Nijinsky

In de roman Vaslav probeert Arthur Japin vat te krijgen op de virtuoze balletdanser Vaslav Nijinski. Vanuit drie perspectieven belicht Japin Vaslavs laatste optreden op 19 januari 1919 in Sankt Moritz. Op het hoogtepunt van zijn roem richt Nijinski zich midden in een optreden tot zijn publiek. “Nu is het kleine paardje moe”, zegt hij en loopt het toneel af. De rest van zijn leven, nog 31 jaren, brengt hij door zonder te spreken en zonder ooit nog te dansen.

Japin zou Japin niet zijn, had hij niet een eigen draai aan het verhaal gegeven. Hij laat drie ooggetuigen, drie mensen die de Russische danser het dierbaarst waren, de gebeurtenissen rond deze noodlottige dag reconstrueren, elk vanuit zijn of haar eigen optiek. Ieder van hen heeft een volstrekt eigen geluid. Alle drie tonen ze ook maar weinig begrip voor de rol van de anderen. Ze houden elk op hun eigen manier van hem: de echtgenote Romola, de voormalige minnaar en impresario en oprichter van de Ballets Russes, Sergej Diaghilev, en de bediende Peter, die uit de dramatische beslissing van zijn meester moed put om ook zijn eigen leven radicaal om te gooien. Vanuit deze drie personages beschrijft Japin het tragische hoogtepunt in het leven van de schizofreen geworden danser, namelijk de laatste keer dat hij danste. Al hun verhalen zijn in Vaslav hecht aaneengesmeed rond dit laatste optreden.

Het boek valt uiteen in vier delen. In het eerste deel beschrijft Peter gedetailleerd het eerste helft van 19 januari. Met zijn prozaïsche beschrijvingen van de acties van zijn werkgever zorgt Peter voor een komische noot. Vervolgens delft Diaghilev in het verleden en vertelt over Nijinski’s jeugd en hun relatie. Japin zet hem neer als een zelfingenomen snob. Romola blikt op de toekomst en beschrijft de 31 jaar na deze verdoemde dag. Het laatste deel pikt opnieuw in op het heden als Peter de tweede helft van 19 januari bespreekt. Japin weet knap de spanning in het laatste deel, de voorstelling zelf, vast te houden, hoewel in het derde deel de toekomst van de sterdanser al is beschreven. Deze opbouw werkt ontzettend goed. Via de prachtige vertelconstructie van Japin lees je met ingehouden adem het verloop van de dag waarvan je de afloop al kent.

Vaslav is geschreven als een dans. Het is een erg fijn boek dat goed in elkaar zit en dat heel mooie passages, fraaie zinnen en kunstige vergelijkingen bevat. Het dramatische verhaal van een van de beste dansers aller tijden leent zich bij uitstek voor een historische roman. Japin is er met Vaslav in geslaagd een heel originele roman te schrijven.