Heerlijke kantelingen!

Met veel plezier heb ik Rolins heldere, korte roman Vera Cruz gelezen. In een kort inleidend hoofdstuk vertelt de ik-persoon ons hoe hij de opvallende schoonheid Dariana heeft ontmoet, met wie hij een relatie begint.
Maar al snel vreest hij dat er door ‘dat overdreven geluk’ en haar bevallige ‘lichtheid’ een einde aan zal komen. Op de dag dat de cycloon Susana over Vera Cruz losbreekt, verschijnt Dariana dan ook niet op hun afspraak en lopen alle pogingen om met haar in contact te komen op niets uit. Een verhaal van dertien in een dozijn, denk je. Wat kan er nu nog volgen? Behalve een verrassende opheldering van haar afwezigheid?

Niets daarvan! Olivier Rolin vertelt ons waarom hij zo clichématig begonnen is. ‘Het zou een erg simplistische opvatting van de literatuur zijn als ik dacht dat zij zonder omwegen, zonder arglist de persoonlijkheid van de auteur weergeeft. Het zou van grote naïviteit en onwetendheid aangaande de streken van de schrijfkunst getuigen als ik was blijven geloven in dit soort gemeenplaatsen (…)’.
Hij laat zijn hoofdpersoon aan het eind van het eerste deel daarom een enveloppe ontvangen met vier korte verhalen, die je in deel twee letterlijk te lezen krijgt. Het zijn de persoonlijke, aan gruwelijkheid grenzende getuigenissen van de oude ex-priester Ignacio, van de viriele en sigaren rokende messentrekker Miller, van Susana’s dobbelende en vermoedelijke vader El Griego, én van Susana zelf, de ondoordringbare ‘godin van obsidiaan’.
Het karakter van elk mannelijk personage wordt uitgediept door de bekentenissen van hun relatie met Susana en door hun persoonlijke briefstijl. De begeerde vrouw, die in allerlei fastasmen en rollen wordt beschreven (en dan ook verschillende namen en eigenschappen draagt), valt echter verrassend voor iemand anders en identificeert zichzelf op dat cruciale moment als ‘deze grote, ontketende nacht’.

In het derde hoofdstuk knopen we weer aan bij het begin en bij de raamvertelling waarin de journalist-schrijver zich realiseert van wie de gruwelijke verhalen echt afkomstig zijn en wat er met de aanbidders van Dariana/Susana gebeurde. Hij probeert de geheimen en aanwijzingen rond deze tot schim geworden vrouw te ontrafelen, in de realiteit en in de getuigenissen.
Het boek van Rolin herinnerde mij heel erg aan de ingehouden, intense expressiviteit in de Verhalen van liefde, waanzin & dood (Ndl. vert. 1995) van Horacio Quiroga (1878-1937) en aan Morels uitvinding (1940, Ndl. 1972), de roman van de invloedrijke Argentijnse schrijver Adolfo Bioy Casares (1914-1999), die ook nog samen met Jorge Luis Borges fantastische verhalen en detectives schreef (deze laatste onder het pseudoniem H. Bustos Domecq). Ik moet ze beslist nog eens herlezen!

‘We willen altijd dat alles een betekenis heeft,’ concludeert Olivier Rolin twijfelend (of althans zijn verteller): het tandraderwerk van oorzaak en gevolg, onze classificeringsdrang – ‘maar misschien bestaat de wereld alleen uit toeval (…), een kortstondige constellatie, (…) een dobbelspel, (…) onvoorspelbaar als de vlucht van de vogels.’
En op het ogenblik dat de lezer daar vrede mee neemt, haalt Olivier Rolin de lezer nogmaals onderuit: ‘Nee, dat klopt niet. Te gemakkelijk.’ Wat en wie zich dan de slotrol toebedeelt, kom je pas in de allerlaatste bladzijden te weten.

Heerlijk om zo’n boek te lezen, dat op elk moment een onverwachte kanteling laat zien en de lezer in de greep houdt tot het einde. Of het nu om de ontrafeling van Dariana’s geheim gaat, of om de antwoorden van de schrijver op de confrontatie met zijn lezers.