21.4.21/7: Welke rijkdom is echt verdiend?

14 maart 2020, een jaar geleden, gingen we in lockdown. Iedereen op slot in zijn kot. Iedereen?

De jongen met de pet van de plakjesdienst, de moeder achter de kassa van het grootwarenhuis, de magazijnier met nachtdienst, de poetser in het ziekenhuis, de spoorlegger langs de kant van de ijzeren weg, de verpleegkundige 's nachts alleen op de gang, de fietser met een ander zijn maal op de rug, de verzorger in de noodopvang, de vuilnisman en postbezorger op ronde door dode straten,...

Tijdens die rare lente waren zij van onschatbare waarde,waren zij het die, niet wetend welke storm op ons afkwam, toch uit hun kot moesten komen om te gaan werken. Werken, en dat vaak voor een pover loon, ver onder het gemiddelde, werk waar maar al te gemakkelijk op wordt neergekeken. Essentiële, maar weinig ge(g)ëerde jobspp.

Al snel valt de gelijkenis op met het verhaal dat in de titel van 'Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers' zit vervat. Het flinterdunne boekje van historicus Bregman en econoom Frederik vergelijkt de staking van de vuilnismannen van New York in 1968 met die van de bankiers in Ierland twee jaar later. Terwijl door het opgestapelde vuil ziektes en ongedierte de metropool bedreigden en het bestuur moest zwichten voor de eisen van de vuilophalers, sleepte de Ierse bankstaking een half jaar aan. Want wat bleek, de Ieren hadden de bankiers helemaal niet nodig, er ontstond een alternatief financieel systeem met de pub als spil.

Opgelet, dit boekje is meer dan een anekdote, het toont aan dat de verdeling van inkomen, vermogen en status spaak loopt. Hoe komt het dat mensen waar we niet zonder kunnen zo weinig geld en eer verdienen, terwijl andere, vaak zelfs schadelijke functies als managers, bankiers, lobbyisten en consultants zo rijkelijk beloond worden. Welke rijkdom is echt verdiend?

Dit boekje gaat over hoe de moraal uit de economie verdween, over het onverdiend inkomen in een leeg liberalisme, over de schadelijke dwaasheid van patenten, over de ridders van de conjunctuur en lobby, over de mythe van de meritocratie en de dreigende ongelijkheid in de eenentwintigste eeuw.

Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers bevat ook een blauwdruk van hoe we de financiële crisis, die onvermijdelijk zal volgen op de coronacrisis, te lijf kunnen gaan in het verhaal van Piet Lieftinck, 'de grootste boef van Nederland', die onze noorderburen na de chaos van de tweede wereldoorlog snel weer wonderwel op rails wist te zetten. Het middel: belastingen. Niet zomaar belastingen, wel het belasten van vermogens en de allerrijksten, zeker diegene die geprofiteerd hebben van de crisis. 'Jef Bezos van Amazon verdient 2500 dollar per seconde.' (bron: businessinsider) 'Wereldwijd hebben rijke personen minstens 18,5 biljoen dollar weggesluisd naar belastingparadijzen, wat neerkomt op een jaarlijks verlies aan belastingopbrengsten van 156 miljard dollar, een bedrag dat tweemaal zo hoog is als nodig is om een einde te maken aan de extreme armoede. Tegelijkertijd verschuiven internationale ondernemingen jaarlijks ongeveer voor ongeveer 660 miljard dollar aan winsten naar landen waar ze vrijwel geen belastingen hoeven te betalen.' (uit 'De Donuteconomie' van Kate Raworth, p261-262)

Bregman en Frederik zijn net als Jelmer Mommers ('Hoe gaan we dit uitleggen?) aangesloten bij het onafhankelijk journalistiek platform 'De correspondent', die diepgravend en diepgaand wil berichten over de belangrijke onderwerpen en grotere ontwikkelingen van onze tijd, dit zonder oogkleppen en, ondanks alles, met een positieve kijk op de mens. Bregman maakt(e) indruk met zijn gewaagde stelling 'Gratis geld voor iedereen', zijn scherpe optreden in Davos en het succes van zijn boek 'De meeste mensen deugen'. Frederik is bij ons minder bekend, maar de laatste jaren beet hij zich vast in 'de toeslagenaffaire' die finaal het ontslag van het kabinet betekende. Dit verhaal pende hij neer in het boek 'Zo hadden we het niet bedoeld'.