Verscheurd tussen haar kunst en de normen van haar tijd

Met Wat stilte wil schreef de Arthur Japin opnieuw een aangrijpende historische roman. Centraal in de roman staat Anna Witsen, een ­jonge vrouw die in de tweede helft van de negentiende eeuw opgroeit in een rijk en kunstminnend gezin, en professionele zangeres wil worden. Zij heeft het talent en de ambitie, maar voor een meisje uit haar milieu is een zangcarrière uitgesloten. Anna ziet haar strijd weerspiegeld in de veranderingen in de wereld om haar heen. Haar vader, een kunst­mecenas, schenkt wel geld voor de bouw van een conservatorium, maar duldt niet dat zijn dochter er studeert en een zangcarrière ambieert. Het gaat zelfs zo ver dat hij haar laat opnemen in een gesticht voor krankzinnigen. Japin schetst doorheen de roman hoe Anna langzaam maar zeker de hoop om haar droom waar te maken, moet laten varen. Ze fladdert tussen verzet en berusting. Slechts 34 jaar oud maakt ze een einde aan haar leven door zich te verdrinken in de vijver van het ­familiedomein.

De roman speelt zich af binnen de kring van de Tachtigers, de jonge wolven die een ware revolutie veroorzaakten in de ingeslapen literaire wereld. Zo heeft Japin veel aandacht voor de oprichting van het literaire tijdschrift De Nieuwe Gids. De leuze van Willem Kloos dat poëzie niets anders moest zijn dan ‘de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie’ is een eigen leven gaan leiden als karakterisering van de poëzie van de Tachtigers in het algemeen. Zoals Japin Anna beschrijft, was deze boeiende vrouw misschien wel de meest zuivere exponent van het gedachtegoed van de Tachtigers. Haar heengaan maakte diepe indruk op de kunstenaars rondom haar en vond zijn weerslag in de meest uiteenlopende kunstwerken, van Julius Röntgens compositie Abschied tot Frederik Van Eedens Van de koele meren des doods. In 2013 gaf Japin Anna Witsen al een prominente rol in zijn theaterstuk Absinthe, dat in november 2013 één avond in NTGent Minnemeers speelde, waar ik het ook zag.

Japin bewijst hier opnieuw wat een virtuoos verteller hij is. Met Wat stilte wil schreef Japin een sublieme en fijngevoelige negentiende-eeuwse roman over een getalenteerde, getormenteerde vrouw. De verteltrant, de subtiele humor, het toepasselijke soms archaïsche taalgebruik dragen daartoe bij. Hij geeft Anna Witsen het podium dat ze verdiende, hij geeft haar alsnog een stem. Een aangrijpend en levensecht portret van een jonge vrouw die nimmer de kans kreeg te zijn wie ze wilde zijn. Prachtig!