De Ilias, door een vrouwelijke bril

In The Silence of the Girls - vertaald als De stilte van de vrouwen - vertelt Pat Barker het verhaal van de Ilias vanuit het standpunt van Briseïs. De Ilias begint met de wrok van Achilles: hij had zijn trofee moeten afstaan aan de leider van de Grieken, Agamemnon. Die trofee is de prinses Briseïs. In de Ilias komen we niet veel meer te weten dan dat zij erg mooi was - zoals alle prinsessen in alle verhaaltjes - en dat ze een zekere band had met Patroclus, de beste vriend (in alle betekenissen van het woord) van Achilles. Barker vertelt Homerus' epische verhaal van mannelijke heldenmoed, deugd, en zelfopoffering vanuit het standpunt van het vrouwelijke slachtoffer.

Ik heb een zwak voor Griekse mythologie, en was dus sowieso al geïnteresseerd. Het geeft je ook wel een kader als je het oorspronkelijke verhaal kent, maar eigenlijk heb je dat helemaal niet nodig om dit boek te appreciëren. Waarschijnlijk is er zelfs een extra spanningslaag als je niet weet hoe het met de personages afloopt (de mannelijke personages, want het lot van de vrouwelijke personages interesseert Homerus niet zo veel).

Barker schetst een rauw, indringend beeld van Briseïs en haar lotgenotes. 'This is not for the faint of heart', zoals ze in het Engels zeggen. Tegelijkertijd slaagt Barker er in Briseïs niet enkel als slachtoffer af te beelden, zonder haar als bovennatuurlijke heldin voor te stellen: zowel zij als alle andere personages hebben hun tekortkomingen en zwakke momenten.

Het boek leest erg vlot - ik heb het in het Engels gelezen, en kan dus niet oordelen over de Nederlandse vertaling - en ik ben het eigenlijk niet eens met wat ik in sommige recensies gelezen heb. Volgens sommigen zou het boek na het ijzersterke eerste deel wat verwateren; het verhaal zou iets te lang aanslepen; de feministische boodschap zou minder duidelijk naar voren komen omdat ook Achilles en Patroclus aan bod komen (Briseïs is de ik-verteller, maar vanaf het tweede deel zijn er hoofdstukken over Achilles en Patroclus). Ik vind dat die verbreding net toont hoe schrijnend het lot van Briseïs (en de andere vrouwen in het kamp) is, en door Achilles en Patroclus een stem te geven wordt haar positie ook duidelijker. Er zouden ook historische fouten in zitten. Dat doet er niet toe: het is een roman, geen documentaire.

The Silence of the Girls is het verhaal van de gruwel van oorlog, vanuit het standpunt van diegenen die zonder te kunnen of mogen vechten de grootste slachtoffers zijn. En dat gaat uiteraard veel verder dan alleen maar de Griekse Oudheid.

Het boek is nog vrij recent (2018), maar het zou me niet verwonderen als we het over 20 of 30 jaar nog altijd op lectuurlijsten terugvinden.