Vernuftig opgebouwde literaire fictie

In het langgerekte voorwoord van Welbeschouwd prijst Hilary Mantel het oeuvre aan van Elizabeth Jane Howard (1923-2014). Bijzonder leerrijk is dit uitgebreide eerbetoon aan de schrijfster – vooral bekend van de “Cazalet-kronieken” - zeker wel.

Heel wat lezers hebben eindeloos genoten van de vijfdelige serie over het wel en wee van deze Engelse familie. De reeks speelt zich af tussen 1937 en 1958.
Welbeschouwd is haar tweede roman die voor het eerst verschenen is in 1956; na een schrijfperiode van zo’n vijf jaar.

In het boek - sprankelend vertaald door Howard-kenner Inge Kok - draait het verhaal rond Antonia Fleming. Ze is een vrouw uit een welstellende Britse familie, die tijdens haar huwelijk constant wordt gekleineerd door haar losbandige man Conrad. Hij wil niets liever dan zijn echtgenote te kunnen kneden en tarten. Een egoïst pur sang.
“Welbeschouwd” heeft geen traditioneel chronologisch tijdsverloop. De levensloop van protagonist Antonia wordt verteld in vijf delen., waarbij telkens wordt teruggekeerd naar een verder verleden; naar een van de sleutelmomenten uit Toni’s leven.
Het is bijzonder origineel voor het tijdperk waarin de roman is geschreven.
Een kroniek van een totaal mislukt huwelijk, te beginnen met het jaar waarin het echtpaar gaat scheiden; om te eindigen met een eerste kennismaking in 1926. De lezer wordt geconfronteerd met alle stadia van een erbarmelijke, catastrofale echtverbintenis.

‘Hij was even echt bang voor haar… voor haar gevaarlijk heftige emotie, die elke zweem van trots uit haar leek weg te vagen, waardoor ze samen strandden in een woestijn van ongeruste stilte en nerveuze handen: toen herinnerde hij zich de brief, en hij bedacht kwaad dat haar gevoel voor drama haar belachelijk en het leven met haar ondraaglijk maakte – zelfs haar wanhoop was op een of andere manier erotisch, dus hoe verwachtte ze dán dat hij zich voelde?’

De hierboven vermelde passage is representatief voor haar opmerkelijke stijl. De metaforen vormen de kers op de literaire taart. Toch even vermelden dat de lezer bij de les moet blijven; de langste zin bevat immers zo’n honderdvijftig woorden.
De Britse Howard hanteert een trefzekere taal om het leven van haar getormenteerde hoofdpersonage te beschrijven. De vertelling verloopt voornamelijk via het perspectief van Antonia, aangevuld met sporadische momenten, waarop Conrad zijn denkwereld voor even op je loslaat.
De belangrijkste pluspunten van de roman zijn terug te vinden in het indrukwekkende proza, alsook in de scherpe observatie van menselijke relaties.
Ruim 440 pagina’s met vernuftig opgebouwde literaire fictie.