Seppe ds
Leestip van Seppe ds

De vraag naar het zijn moet opnieuw gesteld worden

12 oktober 2020

Wat betekent het om een mens te zijn?

De vraag naar het zijn is in de vergetelheid geraakt, stelt Heidegger (1889-1976) vast in de introductie van zijn meesterwerk uit 1927. De vraag naar het zijn moet opnieuw worden opgenomen. In de tijd van een wereldwijde pandemische crisis is het belangrijk deze vraag opnieuw te stellen. En ook om deze reden is het heel waardevol dit lijvige werk ter hand te nemen.

Wat betekent het om de vraag naar het zijn te stellen, opnieuw te stellen en serieus te nemen?

Dit is de vraag naar wat een zijnde is. Eenvoudigweg is dit iets dat is, dat bestaat. Als je je in de wereld beweegt als mens word je geconfronteerd met allerlei bestaande zijnden, meestal in de vorm van objecten, dingen. je ziet cafeetjes, bomen, de straat, bloemen en bovenal veel mensen.

Van die eerste zaken kan je wel stellen dat het dingen zijn, maar hoe zit het met de mens? We zijn terecht terughoudend om dit zijnde ook als ding te benoemen en te beschouwen. Dit is een onderdeel van de vraag naar het zijn; "Wat maakt het existeren van de mens bijzonder?"

Voor Heidegger is de mens "dat zijnde waarbij het in zijn zijn telkens om dit zijn zelf gaat". Met andere woorden, dat zijnde dat zichzelf kan bevragen. De mens is dat zijnde dat er is, en met dit louter bestaan steevast geen genoegen neemt. Zo wordt dit zijnde het "erzijn" (Dasein) genoemd door Heidegger in "zijn en tijd". Dit erzijn is daar aanwezig in de wereld, maar stelt zich steeds de vraag naar het waarom van dat daar in de wereld zijn.

Geworpenheid en het men

Als mens, als erzijn ben je geworpen in de wereld. Op een zeker moment in je jeugdige ontwikkeling ben je zelfbewust van je bestaan. Je voelt je in een wereld gegooid, waarna je hiermee zonder tegenspraak moet omgaan. Bij deze geworpenheid is er een constante beweging van vervreemding. Deze vervreemding is van het bestaan, men gaat volledig op in de activiteiten die men stelt.
We doen die dingen die van ons verwacht worden, we maken deel uit van wat Heidegger "het men" (Das Man) noemt. Wij vervallen tot de zinsnede van "men doet x". Men doet boodschappen, men houdt een familiefeest, men gaat werken, men gaat naar het rusthuis. We doen deze zaken zonder stil te staan bij onze existentie.

Op zich is dit niet noodzakelijk problematisch, maar het wordt on-eigenlijk als dit zonder die bijzondere vraagstelling naar het bestaan gebeurt. Een doen zonder denken, dat is de problematiek van de alledaagsheid. Voor Heidegger betekent de vraag naar het zijn de vraag stellen naar onze eindigheid in de wereld. Als we voortdurend vervallen tot het men en doen wat men doet, verloochenen we onszelf als dat zijnde dat zichzelf naar zijn bestaan kan bevragen.

Existentie en pandemie

Het hoofddoel van dit werk is in mijn lezing existentieel, je bent als erzijn geworpen in een wereld waarin je je steeds voortbeweegt in een verhouding tot het ultieme mogelijke, de dood. Let op, dit karakteriseert Heidegger als het hoogst eigene; "ik sterf altijd mijn eigen dood, en ben slechts toeschouwer bij de dood van anderen." We moeten ons terdege steeds bewust zijn van onze eigen relatie tot de dood. Het zijn tegenover het niet-zijn dat steeds op de loer ligt. Het niets is de duistere zijde van het erzijn, en is steeds een mogelijkheid tijdens het korte leven.

De vraag is hoe je op een authentieke, een eigenlijke manier deze dood kan anticiperen. Hoe moet je je verhouden tot die dood die steeds mogelijk is en naar zijn aard telkens de mijne moet zijn. Deze vraag naar eigenlijkheid - lees authenticiteit - is de vraag die Heidegger durft te stellen in dit werk.

Waarom nu "Zijn en tijd" lezen?

Bijna honderd jaar na publiceren is het extreem relevant om de vraag naar het zijn opnieuw te stellen. Tijdens de pandemie van 2020 worden we uit onze alledaagse verhouding tot de wereld gesleurd en stellen we ons bestaan in vraag, we worden gebroken in onze verhouding tot het alledaagse "men" en de dood in de vorm van mijn eigen en die van de ander is alomtegenwoordig.

Zo ook zijn de projecten die we stellen en waar we betekenis uit halen op een helling komen te staan. Wil ik nog wel verdergraan in mijn carrière? Kan ik soms andere wegen op? We zijn in de wereld en stellen ons door het globale fenomeen van crisis de vraag naar ons bestaan en onze projecten.

Heidegger helpt met zijn poëzie van het zijn om deze existentiële bedenkingen een uitdrukking te geven, daarom raad ik dit wijsgerig boek aan voor iedereen met belangstelling voor die vragen die noodzakelijkerwijs opduiken op die momenten van breuk. Om met Heidegger te besluiten; "De vraag naar de zin van het zijn moet gesteld worden."

Seppe ds
Leestip van Seppe ds

Zijn en tijd
Titel:
Zijn en tijd
Auteur:
Martin Heidegger
# pagina's:
559 p.
Uitgeverij:
SUN
ISBN:
9789061686750
Materiaal:
Boek

Gerelateerde leestips