Razende achtbaan ontspoort nooit

Alleen hij gaat van start met een proloog als aanloopfase, waarin een oude man eindelijk beslist om zijn jarenlang verborgen levensverhaal te vertellen aan zijn dochter. Vanaf dan gaat het boek helemaal los. Welkom in het inferno van de Tweede Wereldoorlog en dat van het ijzingwekkende kamp Auschwitz in het bijzonder.

“Voor hem zag Alfred dat de rij werd gesplitst in twee nieuwe. Hij begreep intuïtief dat hij in de ene zou blijven leven en in de andere zou sterven. Het was nu echter te laat voor angst, of voor gebeden.”

De Amerikaanse Andrew Gross (1952) is een door de wol geverfde thrillerauteur. Samen met bestsellerkanon James Patterson heeft hij eveneens vijf spannende, succesvolle thrillers geschreven. De echte aanzet voor het verhaal van Alleen hij heeft de schrijver te danken aan gesprekken met zijn schoonvader, Nathan Zorman. Het boek is terecht aan deze laatste opgedragen.

Een historische thriller die zich afspeelt tijdens de Tweede Wereldoorlog, met Alfred Mendl - een Poolse natuurkundige en professor - die meteen op de voorgrond treedt. Met zijn gezin wordt hij vanuit Vittel in Frankrijk met de trein gedeporteerd naar Auschwitz. Toch is het vooral Nathan Blum, een jonge Pool die woont en werkt in Amerika, die het grootste gewicht van het verhaal op zijn schouders torst. Hij krijgt het verzoek om voor de Amerikanen een praktisch onmogelijke missie uit te voeren: hij moet proberen de opgesloten Mendl te bevrijden uit het verschrikkelijke concentratiekamp. De natuurkundige zou een bijzondere formule hebben ontwikkeld die de Amerikanen maar al te graag in hun bezit willen krijgen. Slaagt Nathan in zijn levensbedreigende opdracht, of bekoopt hij die met zijn leven?

Neen, de lezer krijgt geen oeverloze opsomming of volle pagina’s met weergave van historische feiten voorgeschoteld. Het kan ook niet, het verhaal blijft immers bijna constant onder hoogspanning staan. Wel schept de auteur een beeld van het uitzichtloze leven van de ontelbare Joden binnen de muren van de verschrikking die Auschwitz heet. Zonder echt belerend te willen zijn, zal Gross je toch iets wijzer maken over de Holocaust en de genocide door de nazi’s. Een geslaagde combinatie van een geschiedkundige setting (waarbinnen het belangrijkste deel van het boek zich afspeelt) en pakkende fictie, knap neergeschreven in thrillervorm.

Dat aan het schrijven van dergelijk historisch getint verhaal een nauwkeurig opzoekwerk vooraf moet gaan, is absoluut een noodzakelijke voorwaarde. Deze enorme en tijdrovende klus heeft de auteur tot een goed einde gebracht. In zijn nawoord en dankwoord komt Gross hier uitvoerig op terug.

“Aanvankelijk was Nathan te geschokt en vervuld van ongeloof om te spreken, doodsbang dat dit moment uiteen zou spatten en het allemaal niet echt bleek te zijn. Een droom. Maar het was geen droom. Ze stond daar.”

De belangrijkste karakters worden uitgediept als echte mensen. Sommige personages bestaan werkelijk, andere zijn dan weer louter fictief. Een emotioneel geladen plot, waarin de schrijver ook nog merkwaardige wendingen neerzet. Het is wel zo dat lang niet alles even overtuigend is; de grens tussen het geloofwaardige en onwaarschijnlijke wordt meer dan een keer bereikt. De voortrazende achtbaan - bestuurd door Andrew Gross - ontspoort echter nooit. Zijn schoonvader zaliger zou heel erg tevreden zijn over Alleen hij, dat vertaald werd door Gert-Jan Kramer.