Europa door een Habsburgse bril

De Europese Unie wordt dikwijls afgeschilderd als verdeeld en traag. Voortsukkelen van crisis naar crisis, proberen om conflicten af te wenden, lelijke compromissen bedisselen, hervorming na hervorming in elkaar knutselen…

Caroline De Gruyter is Europa-experte en al meer dan 20 jaar correspondente met verschillende standplaatsen (Brussel, Oslo, Genève, …). Tijdens haar verblijf in Wenen verdiepte zij zich in de lange geschiedenis van het Habsburgse Rijk, vooral de periode van de 18^de en de 19^de eeuw toen de k.u.k.-monarchie over totaal verschillende volkeren, talen en culturen heerste. De gelijkenissen vond zij frappant.

Kan de Europese Unie net zo eindigen als het Habsburgse Rijk?

In Beter wordt het niet onderneemt zij een boeiende reis door het multinationale Habsburgse Rijk en de Europese Unie. Het is geen academisch traktaat over de overeenkomsten en verschillen, maar wel een journalistieke zoektocht zonder definitieve antwoorden en stellige overtuigingen. Zij stoffeert haar observaties en bespiegelingen met een breed spectrum aan vakliteratuur, maar ook met verwijzingen naar klassiekers zoals Franz Kafka, Joseph Roth en Stefan Zweig. Zeer levendig zijn haar verslagen van intrigerende ontmoetingen en interviews met bevoorrechte getuigen en experts zoals diplomaten, politici, historici … De herhalingen die er soms zijn storen niet, maar vormen als het ware een basso continuo doorheen de 11 hoofdstukken: voortmodderen, net zoals de EU. Geschiedenis en politieke actualiteit voor de spiegel. Verhelderend!

Citaten:

Mijn Europese perspectief kleurt het Habsburgse Rijk, en mijn Habsburgse blik kleurt Europa. (p.13)

De Habsburgers werden gedreven door dezelfde constante queeste naar compromissen die ik uit Brussel kende. (p.14)

Europa begrijpen is voor een groot deel: de lidstaten begrijpen. Waar komen ze vandaan? Wat is hun geschiedenis? Hun ballast? Anders begrijp je hun gedragingen niet en weet je niet waar hun rode lijnen liggen.

… de volkeren onder Habsburgs bestuur, net als de lidstaten van de EU, waren constant bezig met de herziening van hun onderlinge arrangement. Net als de keizer de ene natie eindelijk tevreden had gesteld, voelde de ander zich weer benadeeld. En dan begon het allemaal opnieuw. Ze wedijveren om alles. (p.46)H

Een van de vele premiers die de keizer heeft versleten, Eduard von Taaffe, zei eens dat hij eigenlijk helemaal niets bestuurde. Het enige wat hij deed, was fortwursteln. … Taaffe noemde het ook weleens durchfretten: meerderheden vinden. (p.47)

Het enige wat werkt in een veelvolkerenstaat of een complex federatief systeem al de EU, is muddling through. Voortmodderen. Kleine stapjes. Voorzichtig manoeuvreren. (p.70)

Uit de boeken van Stefan Zweig, Joseph Roth en anderen spreekt een tijdgeest, honderd jaar geleden, vol pessimisme en cynisme. Is die sfeer er nu weer?

Ja, in die zin dat veel mensen de voortekenen niet zien. Toen niet, en nu weer niet. (p.144)

… ik heb gezien dat Europese leiders, juist als ze aan de afgrond staan, bereid zijn grote stappen te zetten. Na een flinke crisis is er vaak méér Europa, niet minder. In die zin is de EU, net als het Habsburgse Rijk, constant bezig zichzelf opnieuw uit te vinden, omdat ze haar relevantie voor alle deelnemers verliest als ze geen oplossingen biedt voor nieuwe problemen… En toch kan juist dit inzicht – ‘och, het loopt wel weer los’ of ‘ze verzinnen er wel weer wat op, in Brussel’ - je makkelijk blind maken voor ontwikkelingen in de politiek en de samenleving. Kijk maar naar het Habsburgse Rijk. Iedereen klaagde altijd dat er nooit wat veranderde. Toch leek niemand er echt op voorbereid dat alles op een dag wél radicaal veranderde. (p.185)

------

Het oude adagium van Maria-Theresia, een van de Habsburgse keizerinnen: liever een middelmatige vrede dan een succesvolle oorlog.

DE GRUYTER. “Ik denk dat dat de essentie van de Europese Unie is.”
In: Trends, 13-05-2021