Op zoek naar een vader

In De atlas van overal vertelt Deniz Kuypers het verhaal van zijn vader die in de jaren zestig gedwongen werd zijn schrijversdroom in Turkije op te geven en emigreerde naar Nederland. Deniz, die wel schrijver wordt, probeert zichzelf te begrijpen door zijn Turkse vader te doorgronden. Omdat hij weinig weet over het verleden van zijn vader, gebruikt Kuypers zijn verbeelding om de leegtes op te vullen. De vader was tijdens Deniz’ jeugd ontoegankelijk, leerde zelf geen Nederlands en leerde zijn kinderen evenmin Turks. Op jonge leeftijd vlucht Deniz naar San Francisco, waar hij, eenmaal zelf vader, wil vermijden dat hij de afstandelijke familietraditie voortzet. Door zelf kinderen te krijgen voelt Deniz de noodzaak om het verleden van zijn eigen vader, met wie hij al twintig jaar geen contact heeft gehad, te onderzoeken. Deze zoektocht voert hem van Oost-Turkije naar Californië en uiteindelijk terug naar Nederland. Er volgt een onvermijdelijke confrontatie tussen vader en zoon wanneer Deniz voor het eerst sinds zijn vertrek naar Nederland terugkeert naar zijn ouderlijk huis in Hengelo.

Kuypers verkent in De atlas van overal thema’s als ontheemding, het opgroeien tussen twee culturen en de verbindende kracht van verhalen. Hoewel het boek draait om de zoektocht naar zijn vader, zijn het in belangrijke mate de vrouwen in Deniz’ leven die de roman dragen. Daarnaast werpt Kuypers een kritische blik op hoe Nederland is omgegaan met gastarbeiders en hoe hun ontworteling generaties later nog doorwerkt.

De sterk autobiografische roman is prachtig geschreven en een voorbeeld van autofictie op hoog niveau. Hoewel Kuypers aanvankelijk beweert dat elke gelijkenis met de werkelijkheid toevallig is, verduidelijkt hij tegen het einde van het boek dat het leven bestaat uit duizend verschillende verhalen, die allemaal een eigen kleur en betekenis krijgen door hoe ze verteld worden. De atlas van overal is een complex en actueel boek, meesterlijk geschreven en absoluut een aanrader.