Alle macht aan de verteller

Journalist en auteur (De pruimelaarstraat) Louis van Dievel vertelt in De dokter is uw kameraad niet verhalen ‘uit het leven van Guust Van Mol’. Een personage, een pseudoniem want dit werk is gebaseerd op de werkelijkheid en iemand die echt bestaat. De schuilnaam verbergt echter niets want snel wordt duidelijk dat het gaat om Jan Van Duppen, de oudere broer van de begin dit jaar gestorven Geneeskunde voor het Volk arts Dirk Van Duppen. Net als zijn broer jarenlang militant bij Amada, de huidige PvdA. Het resultaat is subjectieve geschiedschrijving die een boeiend tijdsbeeld oplevert.

Louis van Dievel gebruikt Guust van Mol, de schuilnaam van Jan Van Duppen (de staatsveiligheid waakte immers en dat creëerde een dosis paranoia) bij de maoïstische partij Alle Macht aan de Arbeiders (Amada, later PvdA) om het traject van zijn hoofdpersonage te schetsen. Het parcours is gevarieerd en bochtig. Studies geneeskunde, werk in de steenkoolmijn, artsenpraktijk, Amada ingeruild voor de SP.a, parlementsverkozene, een vlucht naar Rotterdam,… Om in tegenstelling tot zijn broer Dirk te gaan flirten met de oerconservatieve opvattingen van Theodore Dalrymple.

Aan Phara de Aguirre vertelde Van Dievel tijdens ‘De afspraak’ dat “Jan Van Duppen leefde voor de partij, de partij was alles, het was een soort sekte” en “zoals bij alle sektes is het moeilijk om uit een sekte te stappen.” De auteur stelt dat “Jan staat voor een generatie en het moeilijkste was om het vertrouwen van hem te winnen.” Maar dat lukte en uit lange gesprekken distilleerde de auteur van ‘De pruimelaarstraat’ en ‘Hof van Assisen’ uiteindelijk De dokter is uw kameraad niet. Uit het leven van Guust van Mol. “Ik heb een persoonlijke keuze gemaakt uit het overvloedige materiaal,” schrijft Van Dievel in zijn voorwoord, “dit boek is dus een roman, geen biografie. De uitgever heeft daar een handige term voor bedacht: biografictie.”

Een slimmigheid waar we het aanvankelijk moeilijk mee hadden. De schuilnaam en de afgekorte namen van andere personages leken een spielerei, een maskerade die de zelfgenoegzaamheid van de auteur verraadt. De uitlachbiografie als equivalent van uitlachtelevisie. Maar na een tijdje verdampte de spottende toon en ontstaat toch een sfeerbeeld dat de tijdsgeest weerspiegelt. Terwijl het portret soms pijnlijk eerlijk wordt. Zo moet Guust van Mol toegeven dat hij zijn ‘sekte’ fanatiek blijft volgen, ook al zou ze niet meer relevant in zijn leven mogen zijn. Sektarisme is een ziekte die ook de dokter velt. Kameraad of niet.

De dokter is uw kameraad niet is soms wat rommelig (vooral de Rotterdamse periode wordt er chaotisch doorgejaagd) en schuwt niet altijd de gemeenplaatsen maar heeft zijn verdienste als historische roman en sociologische studie. Het boek geeft een inkijk in de geest van de militant en sfeer binnen een militante partij. “Op de laatste celvergadering werd duidelijk gesteld dat in de partij geen mensen kunnen werken die een aantal fundamentele stellingen willen onderzoeken of in vraag stellen,” schrijft Guust in een (afscheids)tekst, “zij horen nier thuis in de organisatie, alsof die organisatie het doel op zich zou zijn.”

In een slotbeschouwing heeft Guust het over ‘schaamte’ en hoopt hij dat het boek lezers “helpt om zich voor vergelijkbare figuren (n.v.d.a. hij verwijst naar de Chinese leider Mao) in hun jeugd en later te behoeden. Behoeden voor de complete miskenning van hun eigenbelang en gezondheid.” En: “Ik heb de oorzaak van mijn problemen bij mijzelf gezocht, én vaak gevonden, omdat je alleen op die manier iets kan bijleren of veranderen. De oorzaak bij de anderen, bij de samenleving leggen, dat is nu nét het marxisme.” Stof voor discussie en dat is ook een verdienste van De dokter is uw kameraad niet.