Een schokkend getuigenis van een gevangene in Syrië

De schelp is een zeer pijnlijke roman (of dagboeken, ik ben wat in de war met het classificeren ervan) waarin we het verhaal volgen van Mustafa Khalifa, een jonge Syrische atheïst uit een Christelijke familie. Begin jaren 80 in Frankrijk studeert hij af in filmregie en besluit na zijn studie terug te keren naar zijn vaderland, maar in de luchthaven van Damascus wordt hij plotseling gearresteerd om een reden die hem pas bij zijn vrijlating duidelijk wordt. Hij komt per vergissing vast te zitten met leden van de Moslimbroederschap, gezworen vijand van president Hafez al Assad (vader van de huidige president), in de woestijngevangenis van Palmyra, de ijzingwekkendste gevangenis ter wereld. Wat hij ook nog niet weet is dat zijn detentie 13 jaar zal duren…

In deze gevangenis worden ze onderworpen aan alle vormen van psychologische en fysieke kwellingen. Dagelijks ondergaan ze gruwelijke, systematische martelingen en wordt al het contact met de buitenwereld én zelf God hun verboden: pen of papier, boeken, familiebezoeken en het gebed is verboden, wie op heterdaad betrapt wordt met bidden, wordt met de dood gestraft. Zijn leven stort in. Hij probeert aan zijn medegevangenen duidelijk te maken dat hij hier niet hoort te zijn, want hij is namelijk atheïst. Zijn atheïstische geloofsovertuigingen zorgen ervoor dat de volledige barak hem mijdt als de pest. Iedereen beschouwt hem als onrein en elk contact met hem staat voor hun gelijk aan verderf. Hij staat er alleen voor en kruipt steeds verder in zijn schulp. Deze schelp, zijn toevluchtsoord, heeft twee wanden: de eerste wordt gevormd door hun haat jegens hem en de tweede wordt gevormd door de angst voor hun. Hij leeft de komende 10 jaar in stilte, vol afschuw, in volledige isolatie als observant.

Samen met andere onschuldige burgers worden ze meedogenloos afgeranseld, soms tot de dood erop volgt; ze moeten met forse slokken rioolwater drinken; de opperhuid wordt met de zweep van hun voeten afgesneden, waarna ze over kokendheet asfalt moeten lopen. In de loop van het verhaal ontdekt hij boven zich een gat in de muur. Hij begint naar buiten te gluren en wordt getuige van verschrikkelijk taferelen: gevangen die worden gedwongen elkaar te verkrachten of dood getrapte muizen te eten. Naast die taferelen bezichtigt hij ook talloze executies, beter gezegd afslachtingen, die tweewekelijks plaatsvinden op de binnenplaats. 'Door te luisteren naar het ploffen van de neervallende lijken op de bodem van de truck, weten we hoeveel doden er die dag zijn gevallen.'

Buiten al de ellende, de grenzeloze wreedheden gaat het verhaal vooral over een eenvoudig man die ondanks al zijn leed, verdriet en vrees toch zijn eigenwaarde weet te behouden in al deze onmenselijkheid waar velen zich in zouden verliezen. Maar het gaat ook over vriendschap en het leven na de gevangenis. Het is een boek dat ondanks de hartverscheurende inhoud vlot te lezen valt en de Syrische oppositie representeert in een oorlog die nog steeds niet afgelopen is. Aanrader!