Tine Englebert
Leestip van Tine Englebert
"Laissez lire et laissez danser, ces deux amusements ne feront jamais de mal au monde." Voltaire

Over de mystiek der zichtbare dingen op een eiland vol geheimzinnigheid

19 mei 2020

De stille kracht (1900), Louis Couperus' invloedrijke roman over het koloniale verleden in Nederlands-Indië, is het verhaal van de neergang van de rechtschapen Nederlandse resident Otto Van Oudijck. De plichtsgetrouwe ambtenaar bestuurt zijn ambtsgebied streng maar oprecht. Als de oude Indonesische regent sterft, komen de zaken in een stroomversnelling. De nieuwe regent plooit zich niet meer naar de Hollandse regels. Er breken schandalen uit en het volk komt in opstand. Een mysterieuze ‘stille kracht’ doet zich gelden. Het residentiehuis lijkt bezeten door kwaadaardige krachten. De toestand wordt met de dag onheilspellender. De positie van Van Oudijck is niet langer houdbaar. Hij moet vertrekken en verliest daarbij alles, tot en met zijn familie. Aan het eind van de roman geeft de resident zijn falen toe. Hij concludeert dat er tegen de stille kracht die het hele Indische leven beheerst, niet te vechten valt. Alleen het aanvaarden van die bovennatuurlijke kracht kan een mens gemoedsrust schenken. Zijn credo is dat er voor het westerse denken geen plaats is in Indië.

De stille kracht heeft twee sterke verhaallijnen. De eerste bestaat uit een subtiele ontrafeling van het precaire evenwicht waarmee de Nederlanders en de Indische bevolking naast elkaar leven. De tweede verhaallijn in de roman betreft de amoureuze verwikkelingen van de residentsvrouw en alle andere figuren, openhartig en met veel sensualiteit beschreven.

De Nederlandse nuchterheid staat tegenover Javaanse mystiek, angst voor seksuele taboes tegenover natuurlijke eenvoud en uitbundigheid. Het oude koloniale Indië is tastbaar aanwezig. Het mysterieuze, tropische Java in al zijn facetten wordt door Couperus als dominante factor ingezet. Opvallend is hoe Couperus omgaat met de ‘stille kracht’. Hij weet dreiging op te roepen zonder die Indische mystiek te duiden, maar wel te plaatsen. Hij staat niet stil bij de oorzaak, maar belicht wel de gevolgen.

Couperus moet tijdens zijn verblijf in Indië tot de conclusie gekomen zijn dat de overheersing van het land door de Hollanders moest mislukken. Op enkele momenten in het boek wordt zijn standpunt duidelijk. Couperus heeft hier, heel vroeg al, scherp en nadrukkelijk kritiek geuit op het kolonialisme. In de strijd tussen de oosterse tegenstand en de westerse ideeën kiest Couperus voor het verzet. Bovendien weerklinkt een spijkerharde vaststelling: wij blanken horen daar niet en zullen ons daar nooit thuis voelen. De stille kracht is daarom een erg belangrijke roman.

De stijl is weelderig, bij beschrijvingen zelfs wat breedvoerig. De zinnen zacht en lenig en elke taalnuance draagt bij aan de sfeer die Couperus wil oproepen. De dialogen zijn levendig en fris en psychologie van de romanfiguren is altijd trefzeker en allerminst verouderd. Dit alles maakt van De stille kracht een buitengewoon spectaculaire roman.

Synopsis

Een gepensioneerde ambtenaar uit Nederlands-Indië wordt belaagd door occulte verschijnselen.

Tine Englebert
Leestip van Tine Englebert
"Laissez lire et laissez danser, ces deux amusements ne feront jamais de mal au monde." Voltaire

De stille kracht
Titel:
De stille kracht
Auteur:
Louis Couperus
# pagina's:
270 p.
Uitgeverij:
L.J. Veen Klassiek
ISBN:
9789020413700
Materiaal:
Boek
Onderwerp:
Cultuurverschillen ; Oost-West
Sfeer:
Donker,
Mysterieus

Gerelateerde leestips