Oorspronkelijkheid

Dius is een onverbloemde en oudmodische ode aan het esthetische, aan de zintuiglijkheid van een ongekunsteld leven, dat vandaag de dag in de ogen van velen geen plaats meer zou hebben. Deze omschrijving vond ik op internet en omschrijft goed het hoofdthema van het boek.

De rode draad is de diepe vriendschap tussen twee mannen, met een leeftijdsverschil van twintig jaar. Dit verschil in leeftijd bewerkt een verrassende dynamiek doorheen het boek.

Dius en Anton doen het beide: schoonheid ten volle beleven elk op hun manier. Dius, de student van Anton, ambachtelijk, sculpterend, construerend, tekenend met diverse materialen aan wie hij zich telkens totaal overgeeft. Anton, de docent, eerder beschouwend, op zoek naar essentie en verfijning.

Beide weten zich anachronistisch in de wereld geworpen, symbolisch mooi gekaderd in de ruimte die ze beide delen, een oud gildehuis en landhuis bij de Polders. Onder dat ‘anachronisme’ lijdt de een meer dan de ander . Anton blijft het hele verhaal door worstelen met zijn identiteit, en vraagt zich voortdurend af of hij het verkeerde leven heeft gekozen, terwijl Dius de grillige en tragische wegen van zijn lot volgt vanuit een eigen bestaansgrond. .

Hun vriendschap wordt prachtig uitgetekend: samen zwijgen en wandelen door weer en wind, zorgen voor elkaar, elkaars werk bewonderen, ruziën, elkaar redden.

Hertmans beschrijft de meest banale scènes—een autorit, het verplaatsen van een machine—zo levendig dat je ze meebeleeft. De uitvoerige kunstbeschouwingen zijn wellicht niet voor iedereen, maar voor kunstliefhebbers een feest.

Hoewel het boek tragisch is, ontbreekt humor niet. De scheiding van Antons vrouw wordt op een verrassend komische manier duidelijk, net als de gammele eerste rit naar het gildehuis en de eerste ontmoeting tussen Anton en Dius.

Hertmans raakt ook aan thema’s die vandaag brandend actueel zijn maar al decennia spelen: de vernietiging van de natuur, klimaatverandering, de vervreemding in de kunstwereld, de vernederende macht van kunstpausen als Jan Hoet (“Jan Chapeau!”), en de oppervlakkigheid van de moderne mens—zoals jongvolwassenen die na een film vol gruwel achteloos ontspannen.

Toch overheerst de tragiek. Relaties die breken en diepe wonden slaan, de machteloosheid in de liefde, de eenzaamheid van een authentiek leven dat niet begrepen wordt, de miskenning van creativiteit, de vervreemding van de diepere lagen van het bestaan—en de loodzware opgave om overeind te blijven in een wereld die steeds vlakker wordt.

Die machteloosheid voel je fysiek: het auto-ongeluk van Anton, waarbij je bijna het gewei van het hert om je hals voelt; de verminking van Dius; een bedscène die nergens toe leidt; de weerloosheid van studenten tegenover Jan Hoet.

Sommige wendingen voelen misschien wat onwaarschijnlijk, al zal dat per lezer verschillen.

Wat onbetwistbaar blijft: Hertmans is literatuur van de bovenste plank. Zijn taal sprankelt, zijn beelden zijn vindingrijk, zijn stijl meeslepend. Zijn brede kennis van kunst, cultuur en natuur ademt door elk woord. Dit boek tilt je op en laat je achter met een onvermijdelijke vraag: Hoe is míjn leven?

Brigitte Puissant
20 maart 2025