Noodkreet van een alleenstaande moeder

Het boek Het domein van licht van Yuko Tshuchima geeft ons een inkijk in het leven van een alleenstaande, vrouw, en haar dochtertje.

Het dochtertje blijft naamloos. De vrouw draagt de naam van haar man van wie ze feitelijk gescheiden is. ‘Toevallig’ is die naam dezelfde als de naam van het gebouw. Haar persoonlijke voor- en familienaam worden niet vermeld. Die naamloosheid van de hoofdpersonages geeft niet alleen de universaliteit van het verhaal weer, maar ook het tevergeefs zoeken naar een eigen identiteit.

De vrouw wil een eigen gelukkig leven leiden. Dat is blijkbaar niet gangbaar in het Japan van 1979. Herhaaldelijk krijgt ze immers de raad om toch opnieuw met haar man samen te wonen. De onderliggende toedracht van de scheiding blijft wat duister. We weten enkel dat haar man met een andere vrouw samen is, en zich niet al te veel bekommert om zijn dochter, die nog maar drie jaar is.

Het domein van licht is de plek waar het boek zich afspeelt. Een lichtplek. Een onhandig appartement met ramen en uitzicht. Het is het licht dat de vrouw leven doet.

Maar juist deze plek van leven brengt haar onheil. Een waterlek, een onverwachte confrontatie met haar man op de trap, de buren die schadevergoeding eisen. Telkens is er onmacht en een onmetelijk schuldgevoel. Er is geen emotionele steun van haar omgeving, ook niet op haar werk, hoewel ze even leunt op haar baas. De personen aan wie ze zich hecht, laten haar in de steek. De vrouw heeft geen eigen vriendengroep. Haar moeder helpt enkel praktisch.

Ze wordt aanklampend, geraakt aan de drank, verwaarloost en mishandelt haar dochtertje. Terwijl ze het beste wil. Radeloos zijn beide, elk op hun beurt. Het lukt hen af en toe bij elkaar troost te vinden. Schrijnend zijn de beelden van de chaos in haar appartement. Omdat ze niet kan opstaan, of omdat ze te moe is om op te treden tegen haar dochtertje, wordt de mooie plek een chaos. Vuil.

Herhaaldelijk ontmoet ze de dood; Een zelfdoding van een reiziger, een vrouw en een kind die omkomen in een brand, een kind dat van een hoger verdiep valt. (De vader van de auteur stapte uit het leven toen zij één jaar was.) Het is alsof de vrouw uit het verhaal voel- en hoor sprieten heeft voor mensen die aan die rand (van de dood) staan. Ze trekken haar aan. Zoals een haveloze man op straat, die ze samen met haar dochtertje masseert. Tegelijk is deze alleenstaande moeder gefascineerd door het licht, de vogels, het blauw van de hemel. Met haar dochtertje gaat ze op in de fantasie van een sterretjeswereld.

De school maakt zich zorgen om het kind dat agressief uithaalt naar anderen. De moeder minimaliseert; noemt het zelfs ‘vreugde’. Ze kan de pijn niet aanzien die zich via haar in haar dochtertje geworteld heeft.

De officiële scheiding van haar man is geen opluchting maar een trigger van gemis.

Wat ze zoekt komt verder weg te staan. De letterlijke afsluiting van het licht op haar appartement staat daar symbool voor. Ze verhuist naar een donkere plek met amper ruimte. Alsof ze haar eigen dood tekent.

Een indringend en gelaagd boek dat de onmacht en eenzaamheid van veel alleenstaande ouders goed beschrijft. Het verhaal raakt aan de minderwaardige positie van vrouwen en hoe ze die internaliseren via schuld- en minderwaardigheidsgevoelens. Is het typisch Oosters dat deze vooral in gedrag, beelden en dromen worden beschreven en er weinig tot geen communicatie over is?

Een laag zelfbeeld versterkt een vicieuze cirkel terwijl er tegelijk moed en waardigheid schuilt in alle pogingen om een goed zelfstandig bestaan te leiden. Dit boek verhult een noodkreet naar de maatschappij toe, die ook nog in deze tijd en in dit land te patriarchaal denkt en daardoor (onbewust) veel slachtoffers maakt.