Rake woorden, geen prietpraat als eerbetoon

Met Held zonder vaderland schrijft Miriam Guensberg (1950) een pakkende biografie van haar overleden vader.
Ze zet die neer in haar eigen, woordenrijke taal. Vijfenzeventig jaar na de Poolse bevrijding brengt ze het boek uit; een beter tijdstip kon werkelijk niet zijn uitgekozen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is de Poolse Jood Dolek Guensberg arts bij de Eerste Pantserdivisie. De moedige mannen strijden voor de vrijmaking van Zuid- en een groot stuk van Noord-Nederland. Hij ontmoet zijn toekomstige vrouw Milleke Weyerman. Het stel vestigt zich in Twente; Dolek wordt anesthesist. Het gezin krijgt mooi vorm met vier nakomelingen.
Wanneer het gesprek gaat over die horribele oorlog of de Holocaust, blijft dokter Guensberg vaak stil.

“In een Engels oorlogsverslag las ik over de slag bij Falaise dat niets, maar dan ook niets, de bataljonarts Dolek Guensberg te veel was geweest. Met groot gevaar voor eigen leven pleegde hij noodchirurgie op het veld, rende hij heen en weer, en was hij dag en nacht bezig met het verzamelen en verzorgen van gewonden.”

Vol overgave stort de schrijfster zich in het turbulente leven van de protagonist. Gelukkig beschikt ze over een aantal documenten, dagboeknotities en brieven. Het laat haar toe, de realiteit zo waarheidsgetrouw mogelijk weer te geven. Ze bezoekt zelfs vaders geboorteplaats Nowy Targ. Ginds stuit ze op de verschroeiende feiten die het lot van haar Poolse grootouders hebben veroorzaakt. Dit alles betekent een enorme schok voor haar.

Uiteraard schenkt Miriam Guensberg heel wat aandacht aan de – ten onrechte niet gewaardeerde - rol die de Poolse bevrijders hebben gespeeld in Nederland. Ook de tragedie van Polen, dat aan Stalin wordt geofferd, mag niet ontbreken. De auteur zet een stukje gecompliceerde historie neer; dit doet ze echter op een heel bevattelijke wijze. Ze verklaart eveneens waarom haar vader na de oorlog niet is teruggekeerd naar zijn thuisland.

“Hij is nooit een man geweest die in de wachtkamer van het geluk is gaan zitten, ook nooit een man die zichzelf beklaagd heeft. Tegenslag was er om terug te slaan en er beter uit te komen. En toch.”

Held zonder vaderland is een regelrechte en oprechte ode aan vader Guensberg; de dappere en dynamische uitblinker. Het boek is voorzien van een aantal expressieve zwart-witfoto’s.
Vol ontroering kijkt ze naar de man die liever zweeg dan te praten over oorlog en gruwel.
Postuum krijgt Dolek Guensberg een warm eerbetoon, nadat hij reeds in eerder werk van zijn dochter aan bod kwam.
Het zijn rake woorden, geen prietpraat.