Een indrukwekkende roman van een nog indrukwekkender schrijfster

In oktober 2022 verscheen de vertaling door Elly Schippers en Jantsje Post van het nieuwe boek van de Georgisch-Duitse Nino Haratischwili Het schaarse licht. Haratischwili is bij ons doorgebroken met haar wondermooie epos Het achtste leven. Hierop volgde de roman De kat en de generaal, een verhaal rond de oorlog in Tsjetsjenië. In haar derde meesterwerk Het schaarse licht schrijft ze over de generatie Georgiërs die nog jong was tijdens het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de eerste periode van onafhankelijkheid in Georgië.

“Nino Haratischwili vertelt over een verloren land en een verloren generatie, een revolutie die haar eigen kinderen opeet, over liefde en verraad en een diepe vriendschap tussen vier vrouwen.” Zo staat het op de flaptekst.

Haratischwili beschrijft op indrukwekkende manier de wereld van de vier vriendinnen. De kleine wereld van vier meisjes en hun families, de buurt waar ze wonen, hun ontdekking van vriendschap en liefde. Maar gaandeweg worden ze geconfronteerd met oplaaiend geweld in de straten, stroomuitval, heroïne die het land overspoelt en de verscheurdheid van een jonge democratie in burgeroorlog. Het doorsnee leventje van de jonge meisjes wordt een verschrikking als ze persoonlijk worden betrokken bij rivaliserende bendes en maffiapraktijken in een decor van oorlogsgruwelen. En niet alleen de oorlog bepaalt hun leven, ook de rigide tradities in een door mannen gedomineerde samenleving.

Op meesterlijke en onverbloemde wijze vertelt Haratischwili hoe het er in haar land aan toe ging tijdens haar jeugd, ze maakt de vreselijke gebeurtenissen aanschouwelijk omdat ze die laat vertellen door het hoofdpersonage Keto (de ik-persoon) die het allemaal van op de eerste rij meemaakt. De geschiedenis van de vriendinnen en hun entourage wordt verweven met de geschiedenis van een verloren strijd, zowel in Georgië als ver daarbuiten.

De vriendschap tussen de vier jonge vrouwen trotseert altijd alles, ze zijn loyaal aan elkaar én aan familie en vrienden, ook al blijkt dit steeds moeilijker te realiseren en stelt net dat hun vriendschap op de proef. Uiteindelijk zullen verraad en een tragisch overlijden hen toch uiteendrijven.

Pas in 2019, bij een grote fototentoonstelling van het werk van Dina, hun inmiddels overleden vriendin, zien ze elkaar in Brussel terug. De tentoongestelde foto's laten hun geschiedenis zien, die tegelijk de geschiedenis is van hun land, een intieme terugblik die hen dwingt de sluier die het verleden verbergt of verzacht, weg te nemen.

Dit is zonder enige twijfel het beste boek dat ik het afgelopen jaar las, misschien wel het beste in járen. Wat een schrijfster, wat een indrukwekkend boek! Ik ben niet enkel onder de indruk van het ijzingwekkende verhaal, maar ook van de prachtige taal waarin het is geschreven.

De karakters worden perfect en genuanceerd uitgediept, de situaties worden treffend beschreven, de auteur geeft echter maar mondjesmaat de geheimen prijs en weet zo de spanning op te bouwen tot een climax. Zo weet de lezer bijvoorbeeld al van bij het begin van het boek dat Dina zal overlijden, maar het duurt tot de laatste bladzijden eer duidelijk wordt in welke omstandigheden dit gebeurde.

Het verhaal glijdt ook naadloos over flashbacks heen. Elke foto op de tentoonstelling brengt herinneringen naar boven, Haratischwili houdt de lezer bij de les en hoewel de fragmenten (zeker naar het einde toe) soms snel tussen heden en verleden overspringen, zit er altijd een vloeiende lijn in het verhaal. Vloeiend en spanning opbouwend, in geweldig mooie taal verwoord.

Een citaat dat de kern van het verhaal samenbalt:

Hier staan we, het trio dat ontkomen is, dat de sprong naar het heden heeft gemaakt, wij, de overlevenden, die proberen plaatsvervangend verder te leven voor al diegenen die dat niet was vergund en die op deze foto's eeuwig jong zullen blijven. (pag 656).