Taal als motor van de identiteit

De vader van Tara June Winch behoort tot de Wiradjuri, een van de vele inheemse volkeren. Hierdoor raakte Winch geïnteresseerd in de wijze waarop de Australische overheid eeuwenlang omsprong met de Aboriginals.

In Het Spiegelwoordenboek zijn er drie verhaallijnen: die van August Gondiwindi die na de dood van haar grootvader uit Engeland terugkeert naar Prosperous House, de boerderij van haar grootouders waar ze opgroeide. Prosperous was ooit een zendingspost die bij het begin van de twintigste eeuw werd gesticht door de Duitse dominee Ferdinand Greenleaf en die toen uitgroeide tot een gemeenschap van een negentigtal Aboriginals. De tweede verhaallijn omvat opeenvolgende fragmenten van de brief die de Lutherse predikant Greenleaf in 1915 schreef aan dr. George Cross van het Brits Volkenkundig Genootschap en waarin hij de wantoestanden aan de kaak stelde waarmee de Aboriginals werden geconfronteerd. En de derde verhaallijn betreft het woordenboek dat de grootvader van August voor zijn dood heeft geschreven in de taal van de Aboriginals, met de bedoeling die taal niet verloren te laten gaan. Alberts woordenboek toont aan dat ook afzonderlijke woorden een volledig verhaal kunnen vertellen.

Deze roman is een aanklacht tegen het geweld, de segregatie, het misbruik en de mensonterende beleidslijnen en praktijken van het kolonialisme in Australië (en eigenlijk van het kolonialisme tout court). Het gebruik van de moedertaal werd de Aboriginals verboden door zowel de overheid als de kerken. Hierover zegt Winch dat taal de deur is waarachter je een hele cultuur aantreft, en wanneer een taal niet langer gebruikt wordt, blijft die deur dicht. Taal geeft je ook een geschiedenis en een besef van tijd.

“Taal is dus een machtig wapen. Vandaar dat koloniserende naties, ook de Australische, in het verleden begonnen met het opleggen van een nieuwe taal aan de gekoloniseerden en het verbieden van de oude. Het is een bijzonder efficiënte manier om mensen te onderdrukken en hen te vervreemden van hun spirituele en religieuze tradities.” (Interview Tara June Winch door Marnix Verplancke, gepubliceerd op Bazarow.com, 17 september 2021).

Toen ik het boek begon te lezen, had ik moeite met de abrupte opeenvolging van de drie verhaallijnen, omdat ik vond dat dit de vaart uit het verhaal haalde. Tot op een bepaald moment de drie delen tot één geheel samenvloeien en met elkaar verband houden. Toen ik het boek uit had, wou ik het eigenlijk onmiddellijk opnieuw beginnen lezen omdat ik dan beter de geschiedenis en de verbanden zou begrijpen. Maar is dit niet bij veel boeken zo? Voor mij in elk geval wel.

Het verhaal over de Gondiwindi’s is fictief, maar is geïnspireerd door werkelijk bestaande toestanden in een zelfs niet zo ver verleden. Schrijnende, tragische, hartverscheurende toestanden. Wat doen mensen elkaar toch allemaal aan? En hoe kon (kan) dit zo eindeloos lang ongestraft blijven doorgaan?