Een roman over versplintering en ontheemding

Hier ben ik was de eerste roman in elf jaar tijd van Jonathan Safran Foer sinds het verschijnen van Extreem luid en ongelooflijk dichtbij. Het monumentale Hier ben ik is geschreven met de intensiteit, inventiviteit en urgentie die Foers twee eerdere romans zo geliefd maakten bij lezers en critici. Ook in zijn nieuwe roman deinst hij er niet voor terug om op hilarische wijze heilige huisjes omver te schoppen.

Hier ben ik beschrijft drie tumultueuze weken uit het getroebleerde leven van een familie in het hedendaagse Washington D.C. De hoofdpersoon is Jacob, een Jood wiens huwelijk langzaam maar zeker aan het uiteenvallen is. Er wordt in het boek ook constant gemijmerd over wat het betekent Joods te zijn.

In het tweede deel van de roman zet een catastrofale aardbeving een pan-Arabische invasie van Israël in gang. De eigenlijke betekenis van het begrip “thuis” staat hierdoor ter discussie voor Jacob en zijn Joodse familie. Want de Joden wordt gevraagd terug te komen naar “hun eigen land”.

De roman wordt ingewikkeld doordat Foer er voortdurend nieuwe aspecten en situaties aan toevoegt. In het tweede deel wordt het aspect “familie” minder belangrijk en verzwaren de geopolitieke conflicten tussen Israël en de Arabische wereld de nochtans reeds complexe roman. Er wordt weinig context geschetst, zodat het af en toe moeilijk volgen wordt voor wie onvoldoende vertrouwd is met het Jodendom en de Joodse cultuur.

Foer ontleent niet voor niets zijn titel aan de uitspraak van Abraham. Wanneer God Abraham aanroept met het verzoek zijn zoon te offeren, zegt Abraham: “Hier ben ik”. Zoals hij ook zijn angstige zoon zal antwoorden. Maar kun je er werkelijk voor beide zijn: voor je God én voor je zoon? Dit is het verhaal van Jacobs dilemma’s.

Foers detailwoede zou kunnen worden aangezien voor precisie, maar laat vaak het omgekeerde van precisie zien. “De Bijbel”, het zevende en voorlaatste deel, vat de essentie van de roman samen. Het is Jacobs naslagwerk dat hij beroepshalve schreef voor een tv-serie over zijn gezin – Jacob is namelijk tv-scenarist.

Hier ben ik kon gerust (minstens) een honderdtal bladzijden korter zijn geweest, dan waren de vele taalpareltjes niet verdwenen tussen een overdaad aan details. Want die pareltjes zijn talrijk. Een voorbeeld: “We zijn versplinterde individuen die een versplinterde verbintenis aangaan in een versplinterde wereld”. De essentie van dit boek.