Rauw en onbeholpen: het autobiogragische verhaal van een Holocaust-overlever

Onbepaald door het lot van Imre Kertész is een meesterlijke autobiografische roman. Het boek neemt je mee in de wereld van Gyurka K'oves, een 14-jarige Joodse jongen in Hongarije tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het verhaal is gebaseerd op Kertész' ervaringen in concentratiekampen.

De 14-jarige Gyurka wordt onderweg naar het werk - samen met een aantal collega’s - opgepakt en op transport gezet naar Auschwitz. Hij is onschuldig en optimistisch en ervaart de reis als een avontuur. Hij past zich aan aan zijn omgeving, ziet maar rationaliseert, probeert te begrijpen wat hij ziet, en maakt het beste van zijn situatie.

Hij overleeft de concentratiekampen en ervaart na zijn terugkeer naar huis hoe complex het is om het ‘onoverleefbare’ te overleven en te aanvaarden dat er onbegrip en onvermogen is bij de achterblijvers. Als hij een journalist ontmoet die hem voorstelt zijn verhaal op te schrijven, aarzelt hij eerst. Op de vraag wat hij voelt, antwoordt Gyurka verrassend dat ons leven niet bepaald wordt door het lot maar dat we elk op elk ogenblik onze eigen stappen zetten. Wat vooral beklijvend is, is hoe duidelijk het wordt, aan het einde van het boek, hoe erg hij worstelt met de vraag of hij überhaupt nog kan doorleven na wat hem overkwam.

De vertelstijl van Kertesz is erg bijzonder: het verhaal wordt feitelijk en rationeel gebracht, wat het 'mogelijk' maakt voor de lezer om niet af te haken op de gruwelijkheid ervan. De toon is vaak naïef, afstandelijk en soms zelfs luchtig. Dit perspectief evolueert geleidelijk, waardoor je als lezer de kans krijgt Gyurka's ontdekkingsreis op een intieme manier te 'beleven'. Hij rationaliseert om te overleven, hij rationaliseert om ondanks alles ontvankelijk te blijven voor kleine gelukjes, voor liefdevolle en barmhartige daden van medemensen te ervaren.

Kertész ontving in 2002 de Nobelprijs voor Literatuur voor dit boek. Onbepaald door het lot maakt deel uit van een trilogie: Onbepaald door het lot, Het fiasco en Kaddisj voor een niet geboren kind.

Als je geïnteresseerd bent in de kracht van de menselijke geest en hoe sterk onze wil om te overleven in extreme omstandigheden is, dan zal je veel interessante inzichten krijgen uit dit boek.