Een poëtische roman van iemand op zoek naar identiteit. Je wil alleen maar lezen en herlezen

De Vietnamese Ocean Vuong vluchtte als tweejarige met zijn moeder en grootmoeder naar de Verenigde Staten. In zijn debuutroman, die de vorm van een brief aan zijn analfabete moeder heeft, vertelt Vuong over de zoektocht naar zijn wortels én naar zijn seksuele geaardheid. Dat zijn moeder de brief niet zal kunnen lezen geeft hem een grote vrijheid.

Wanneer Vuong als vluchteling in de VS aankomt is de oorlog in Vietnam 15 jaar beëindigd. ‘Officieel’ beëindigd. Maar niet in het hoofd van Vuongs schizofrene grootmoeder en getraumatiseerde moeder. Ze dragen de oorlog in zich en zijn de oorzaak van na-oorlogswonden bij Vuong.

Grootmoeder probeert haar pijn en verlies te verwerken door verhalen te vertellen, verhalen waarin verschuivingen plaats vinden. Het verleden verandert voortdurend. Vuongs moeder, die niet alleen de oorlog maar ook de relatie met een gewelddadige partner moet verwerken, heeft geen tijd voor verhalen. Ze heeft het moeilijk om liefde en zorg voor Ocean een plaats te geven en daarom slaat ze er maar op los.

‘Ik las dat ouders die aan ptss lijden hun kinderen eerder slaan. Misschien heeft dat toch een monsterlijke oorsprong. Door geweld te gebruiken tegen je kind, bereid je het misschien voor op oorlog.’

Vuong observeert de Amerikaanse maatschappij in Connecticut, waar oxy en fentanyl het leven voortstuwen maar ook abrupt afbreken, treffend.

In mijn Hartford, waar vaders fantomen waren, die het leven van hun kinderen in en uit liepen, zoals mijn eigen vader. Waar grootmoeders, abuela’s, aba’s, nana’s, baba’s en bà nogoais koninginnen waren, gekroond met niets anders dan geredde en geïmproviseerde trots en het koppige testament van hun talen terwijl ze op krakende knieën en gezwollen voeten bij de sociale dienst op bijstand wachtten voor verwarming en olie, ruikend naar parfums van de drogist en pepermuntjes, hun bruine overmaatse Foodwill-jassen bespikkeld met verse sneeuw terwijl ze bijeenkropen, dampend in de winterse straat – hun zoons en dochters aan het werk of in de gevangenis of doodgegaan aan een overdosis of gewoon verdwenen, door het land trekkend in Greyhounds, met dromen over afkicken, opnieuw beginnen, maar vervolgens verdampend tot familielegenden.

Terwijl Vuong naar zijn wortels zoekt ontdekt hij ook zijn homoseksuele geaardheid. We lezen een mix van rauwe seksuele uitspattingen maar ook van tedere gevoelens. Een mix die onder je vel kruipt.

Op aarde schitteren we even is geen chronologisch verhaal. Vuong springt voortdurend heen en weer in tijd en ruimte waardoor het niet altijd gemakkelijk lezen is. Sommige stukken moest ik herlezen. Maar niet geklaagd hierover. Want herlezen biedt andere inzichten.
Herlezen laat je ook gemakkelijker de metaforen naar waarde schatten.
Zo herkennen we de monarchvlinder, waarmee hij zijn brief begint en die regelmatig het verhaal terug binnen fladdert, als een schitterend beeld voor migranten.

Ik kan je niet vertellen waarom sommige monarchvlinders op hun weg naar het zuiden zomaar ophouden met vliegen, hun vleugels plotseling te zwaar, niet helemaal van henzelf -en wegvallen, zichzelf uit het verhaal schrappen.

Ook de buffels, symbool voor de opioïdencrisis die de Amerikaanse samenleving overspoelt, die nadat ze hun voorgangers blindelings volgen, massaal van een klif storten, leiden tot overpeinzingen. Is het hun natuur? Waarom deed Vuong dat dan niet? Waarom ontsnapte Vuong aan die drift?

Door te herlezen ontdek je ook beter de mooie taal die Vuong gebruikt. Hoed af voor iemand die in een taalarme omgeving opgroeide en een poëtische roman met deze allure kan schrijven.
Een derde keer herlezen zou zeker nog meer inzichten geven.
Maar… er ligt een nieuwe Ocean Vuong te wachten: De tijd is een moeder.
Ik kijk er al naar uit!