Pijnlijk herkenbaar
Laat ik beginnen met een bekentenis: ik ben fan van het proza van Ilja Leonard Pfeijffer. Ik heb lang niet alles gelezen, maar wat ik gelezen heb vond ik telkens geweldig. Dit dagboek is anders dan wat ik ken van hem, maar is geen uitzondering: ook dit vond ik erg knap.
Het gaat uiteraard over de coronacrisis, meer bepaald over de eerste lockdown in het voorjaar van 2020. Pfeijffer schreef in die periode korte dagboekfragmenten voor de krant over zijn beleving van de quarantaine in zijn woonplaats Genua. Die stukjes zijn aangevuld met de ontbrekende dagen (omdat er op zondag geen kranten verschijnen in Nederland en België - de Zondag uitgezonderd natuurlijk, maar daar schrijft Pfeijffer niet voor). In die zin is het erg herkenbaar: de sluiting van de restaurants en cafés - Pfeijffer houdt van 'het goede leven' - de uitgestorven straten, de angst voor besmetting, de afstand,... Als tijdsdocument zal het misschien volgende generaties iets vertellen over wat het stilvallen van het openbare en sociale leven doet met een mens. Maar vandaag is het iets wat iedereen kent, en is het al bij al weinig verrassend wat Pfeijffer beschrijft.
Toch heb ik het graag gelezen - nu ja, dat was te verwachten: in de reeks Privé-domein verschijnt enkel kwaliteit. Ik heb het ook erg snel gelezen: de korte stukjes lezen erg vlot. En dat is toch enigszins verrassend: één van de dingen waar ik Pfeijffers proza voor bewonder is de verfijning van 's mans stijl. In zijn romans weeft hij doordachte, prachtig geconstrueerde zinnen vol exuberante en barokke beelden. Deze stukjes zijn anders: de stijl is 'droger', soms zelfs bijna zakelijk. Hij laat zijn verbeelding nauwelijks spreken, maar 'beperkt' zich tot heel scherpe waarnemingen.
Een vriendin met wie ik over het boek praatte merkte scherpzinnig op dat dat te maken kon hebben met het format: niet alleen zijn het dagboekfragmenten, maar ze zijn ook voor de krant geschreven, met dus ook een beperkte word count: geen plaats voor lange, traag openbloeiende zinnen. Helemaal correct, maar misschien is er meer aan de hand. Ergens in het boek geeft hij er zelf commentaar op. 't Is te zeggen: hij meldt dat hij het commentaar krijgt dat zijn krantenstukjes (de dagboekfragmenten dus) niet de ironie ademen die zijn andere boeken wel hebben. En dat ligt dan weer in lijn met het essay Ondraaglijke lichtheid dat hij eind 2019 publiceerde. Dat gaat net over ironie en hij lijkt gaandeweg afstand te nemen van een ironische levenshouding (ik schreef hierover eerder ook al een leestip - heb ik al gezegd dat ik fan ben?). Ik ben erg benieuwd of dit ook een omslag in zijn volgende fictiewerk zal betekenen.
Quarantaine. Dagboek in tijden van besmetting is sowieso een absolute aanrader. Wat Pfeijffer beschrijft is dan wel (pijnlijk) herkenbaar, maar dat betekent vooral dat hij erin slaagt om in een paar zinnen heel treffend een tafereel en een sfeer op te roepen. Dat hij dat in dit boek in korte, kernachtige zinnen en scènes kan doen, beklemtoont zijn virtuositeit.
Oh ja, er is zelfs een link met Gent: de (vorige) eigenaar van boekhandel Het paard van Troje verschijnt even ten tonele.
