Tijdloos meesterwerk

In De Wand laat Marlen Haushofer een naamloze vrouw aan het woord die tijdens een weekend in de bergen op een onverklaarbare manier van de rest van de wereld wordt afgesneden door een onzichtbare glazen wand. Ze is volledig op zichzelf aangewezen en ze moet proberen te overleven. Ze is overgeleverd aan de elementen en wijdt zich met hart en ziel aan de zorg van enkele dieren, zoals de hond Luchs, de koe Bella en een aantal katten. De dieren hebben haar nodig, maar het omgekeerde is ook waar.

De vrouw houdt de dagen bij op een kalender en maakt regelmatig notities. Na meer dan twee jaar beslist ze op basis van deze notities een uitgebreid verslag neer te schrijven. Reeds van bij het begin van het verhaal weet de lezer dat er iets ergs zal gebeuren met de hond, maar dat neemt de spanning niet weg uit het relaas, integendeel.

De vrouw beschrijft de dagelijkse beslommeringen en de zware arbeid om zichzelf en haar dieren in leven te kunnen houden. Ze verlegt constant haar grenzen en dit niet enkel op fysiek vlak, want ze heeft ze het ook over de eindeloze eenzaamheid, de radeloosheid, de sprankeltjes hoop en de innige vriendschap die ze met haar dieren sluit. Ze wordt gaandeweg een totaal andere vrouw en ze stelt het leven in vraag dat ze leidde voor ze in deze impasse terecht kwam. Ze wordt terug een deel van de natuur, waar ze vroeger los van leek te staan.

Dit is niet zozeer een overlevingsverhaal, maar een roman die tot nadenken stemt over de plaats van mens en dier in de natuur. Het is een emotioneel en ontroerend verhaal dat prachtig is verwoord. Het lijkt alsof het boek in één adem is geschreven, want er zijn geen hoofdstukken, de tekst loopt constant door. Alsof de vrouw schrik heeft om in tijdsgebrek te komen of om papier tekort te komen. Want als ze het verhaal beëindigt, op 25 februari, is ook het allerlaatste blad volgeschreven.

Marlen Haushofer hanteert een boeiende en beeldende vertelstijl.

Het is bijna niet te geloven dat dit boek zestig jaar geleden geschreven werd. Want deze situatie is toch ook kenmerkend voor onze tijd, ook wij lijken los te staan van de natuur, in die zin dat de mens denkt dat hij over de wereld heerst en daarbij geen rekening moet houden met de (kracht van de) natuur.

Dit boek doet je nadenken over wat er écht belangrijk is in het leven, over waarden en normen. Een paar keer dacht ik: inderdaad, waar zijn wij in de huidige samenleving mee bezig?!

Enkele citaten:

‘De wand heeft me gedwongen een heel nieuw leven te beginnen, maar wat me werkelijk raakt is nog steeds hetzelfde als vroeger: geboorte, dood, de jaargetijden, groei en verval. De wand is een ding dat noch dood noch levend is, hij laat me in feite koud en daarom droom ik er niet van. Op een dag zal ik me met de wand moeten bezighouden, omdat ik hier niet altijd kan blijven. Maar tot op dat moment wil ik er niets mee te maken hebben.’ (pag. 141)

‘Eens zal ik er niet meer zijn en dan zal niemand de wei meer maaien, het kreupelhout zal er opschieten en later zal het bos oprukken tot aan de wand en het land heroveren dat de mens heeft geroofd. Soms raken mijn gedachten verward en is het alsof het bos in mij wortel begint te schieten en met mijn hersenen zijn oude eeuwige gedachten begint te denken. En het bos wil niet dat de mensen terugkomen.’ (pag. 172-173)

‘De dingen gebeuren gewoon en ik zoek er, zoals miljoenen mensen vóór mij, een betekenis in omdat mijn ijdelheid niet wenst toe te geven dat de zin van een gebeurtenis uitsluitend in de gebeurtenis zelf ligt.’ (pag. 220)

Uit bovenstaande citaten blijkt duidelijk dat de vrouw niet louter het verslag neerschrijft van de belangrijkste feiten van tweeënhalf jaar in afzondering, maar dat de vertelster in haar terugblik op die periode ook haar gedachten en emoties deelt. Daarbij realiseert ze zich dat ze niet meer de vrouw is die ze vroeger was, zelfs niet meer de vrouw die ze was bij het begin van de isolatie achter de wand.

Dit boek zindert lange tijd na, het heeft op mij een diepe indruk gemaakt.