Chinatown en de teloorgang van Hollywood
De Amerikaans sociaal historicus Sam Wasson is thuis in Los Angeles. Hij kende al succes met op de scheidingslijn van roman en historische studie balancerende werken over de droomfabriek als 5 A.M.: Audrey Hepburn, Breakfast at Tiffany’s, and the Dawn of the Modern Woman (2010), Paul on Mazursky (2011) en Fosse (2013). Studies over respectievelijk actrice Audrey Hepburn, filmregisseur Paul Mazursky en choreograaf en filmmaker Bob Fosse. Met The Big Goodbye (2020), een verwijzing naar Raymond Chandlers door Robert Altman in 1973 verfilmde The Long Goodbye , combineert hij speurdersroman en biografie in een eigenzinnige making-of van Roman Polanski's Chinatown. Het werk verscheen zowel in de originele Engelse versie (uitgeverij Flatiron Books) als in een Franse versie (Carlotta).
Wasson focust op vier kleurrijke figuren: hoofdacteur Jack Nicholson, scenarist Robert Towne, producent Robert Evans en regisseur Polanski. Parallel, en verstrengelend, schetst hij hoe hun traject de ontstaansgeschiedenis van Chinatown tekent. Alleen Evans en Polanski werkten mee aan The Big Goodbye en dat heeft zo zijn gevolgen. Het beeld van de betrokkenen is daardoor vaak wat vertekend. De auteur legt echter wel interessante dingen bloot. Zo suggereert hij dat de ongelukkige jeugd van de betrokkenen zijn invloed had op de donkere toon van de film. Daar zit zeker waarheid in want Polanski’s ervaringen in het getto van Warschau en de moord op Sharon Tate versterkten zijn aversie voor happy endings. Vandaar dan niet de misdadiger maar het slachtoffer ‘bestraft’ wordt. “Beautiful blondes die in Los Angeles” onderstreepte Polanski, "Sharon did." Towne ging overstag en koos voor een donker en tragisch slot.
De karakterschets van Robert Towne (scenarioschrijver van The Godfather, Shampoo en The Last Detail), die zijn mede-scenarist Edward Taylor graag in de schaduw hield, is ontluisterend en ook de donkere kant van Polanski blijft niet uit beeld. Maar Wasson blinkt vooral uit in het belichten van de ontstaansgeschiedenis van Chinatown. Met eerst de research – waarbij Towne’s toenmalige partner Julia Payne een centrale rol krijgt toebedeeld (ze ontdekte Carey Williams boek Southern California: An Island on the Land dat samen met de tragedie van Owens Valley voor de achtergrond zorgde) – en daarna de discussies en de turbulente samenwerking tussen Towne, Evans, Nicholson en Polanski.
Sam Wasson schetst Chinatown als een passieproject van Robert Towne dat overleefde dankzij de onverzettelijkheid van zowel Robert Evans als Jack Nicholson maar vooral door de inbreng van Roman Polanski die het noir verhaal omtoverde in een tragedie waarin iedereen verliest. Al geeft hij toe dat het Towne was die duidelijk maakte aan Evans dat ‘Chinatown’ geen exotische plek was maar “een geestesgesteldheid, een mentaliteit, een gevoel en een bewustzijnstoestand die bijna onmogelijk te onderscheiden is van verblinding.” Niet toevallig zou de titel op de filmaffiche tussen haakjes worden geplaatst.
