Treurwillen is een werkwoord

Ik las Treurwil. Het bracht een bijzonder gevoel bij mij teweeg.

Het leek alsof de auteur - die ik niet persoonlijk ken - bij mij op de sofa zat en ik meende zijn stem - die ik evenmin ken - te horen. Het voelde aan als een intiem gesprek. Een gesprek dat troost en vertrouwen geeft.

In Treurwil vertelt Rik Van Puymbroeck hoe zowel het verlies van zijn beste vriend als dat van zijn broer traumatische gebeurtenissen in zijn leven zijn geweest en hoe ze vorm hebben gegeven aan wie hij geworden is.

…en leg uit hoe al die verliezen, door herhaling in je botten geslepen, niet het vergeten vroegen, maar het erkennen van wie je werd. Hoe al die doden samen in je lichaam wonen, gedrenkt in verdriet dat niet wegebt en dat ook goed is.

Bij de auteur komt dit besef pas met het verstrijken van de jaren. Hiervoor blikt hij terug op het verleden en maakt hij handig gebruik van oude notitieboekjes, van dozen vol brieven, van foto’s die in de woonkamer zijn blijven hangen en vooral van eigen herinneringen.

Hoewel de vorm van Treurwil zeer persoonlijk is slaagt Van Puymbroeck erin om ook bij de lezers van zijn generatie de sfeer van hun kinder- en jeugdjaren naar boven te halen. En daar blijft het niet bij. De bedenkingen die hij tijdens zijn zoektocht maakt zetten de lezers ook aan tot zelfreflectie. Veel generatiegenoten herkennen dat ook zij in hun kindertijd niets leerden over verdriet. Dat ze vooral niet-praten goed leerden.

Van Puymbroeck slaagt erin om sentiment te vermijden. Dit doet hij door zich te bedienen van de allermooiste citaten uit de literatuur en uit de film- en muziekwereld. Maar ook YouTube filmpjes passeren de revue. De lezer maakt kennis met Arleta, met Pablo Casals en met Stéphane Voirin, wiens vrouw door één van haar leerlingen doodgestoken werd.

Op weergaloze manier beschrijft hij hoe Stéphane met elegante danspasjes afscheid van haar lijkkist neemt. Het zijn welgekomen bronnen die een basis zijn voor een nieuwe Spotify-lijst of voor een rouw-mapje op de PC. Lijstjes of mapjes gevuld met schoonheid om troost uit te putten.

Treurwil is het resultaat van het aaneenrijgen van vertelsels en van individuele ervaringen met verlies. Ook bij de dood van zijn moeder blijft hij stilstaan. Het doet hem beseffen dat hij zo weinig over haar weet en dat hij het nu niet meer kan vragen. Hij bedenkt dat hij ook over zijn vader weinig weet en vraagt zich af of hij dat tekort nog kan goedmaken. Want ook hij stamt af van een lijn van stille mannen.

Praten op spaarstand. De stilte omarmend, als een aangename cocon, veilig voor de buitenwereld die we misschien wel allemaal een klein beetje wantrouwen. Niet helemaal in onszelf gekeerd, niet uitzonderlijk introvert, maar ik kan niet anders dan het onder ogen zien. Wat weet ik van mijn vader en van mijn broer? Ze leven allebei nog en ik zou het hun kunnen vragen.

Treurwil is geen chronologisch verhaal. En toch voel je de tijd voortschrijden. Van Puymbroeck geeft dit op meesterlijke wijze weer door op het einde van het boek zijn dochters ten tonele te voeren. Zijn liefde en trots druipen ervan af. Vermoedelijk heeft zijn angst voor verlies een kiem gelegd voor deze vaderliefde.

Ook dit laatste maakt van Treurwil een schitterend pleidooi voor verdriet.