Vergeten door het management en het leven zelf

Een goede openingszin: daarmee begint het al. Dit boek zet de toon vanaf zin één: Zo gaat het leven: je wordt het huis uit gegooid net wanneer je de was zou moeten doen. Het illustreert meteen waar dit boek tussen balanceert: het tragische en het komische. Marieke, de verteller zit niet goed in haar vel en doorheen het verhaal merk je dat ze niet goed in haar volledige léven zit: haar relatie is niet wat het moet zijn, net zomin als haar werkomstandigheden. Ze is min of meer automatisch met haar jeugdliefde getrouwd, zonder dat er van grote passie of een echte keuze sprake lijkt te zijn geweest. Het boek vertelt beurtelings Mariekes verleden en heden. We leren hoe haar jeugd en huwelijk verliepen, hoe het zover kwam dat ze plots zonder veel eigendommen op straat belandt en hoe de situatie in het rusthuis waar ze verpleegster is, zo penibel geworden is.

Je wil Marieke soms door elkaar schudden als je merkt hoe ze alles maar laat gebeuren. Tegelijkertijd schetst de schrijfster heel mooi wat eenzaamheid met een mens doet en hoe Marieke tot een troosteloze comforteter verworden is. De beschrijvingen hebben vaak iets tragikomisch in zich. Marieke is zo eenzaam dat ze zich de nieuwslezer op de radio voorstelt als iemand die bij haar aanwezig is. De radiopresentator wordt een terugkerend figuur in Mariekes eenzaamheid. Toch zou ze nooit praten tegen de radio. Ik was te bang om ooit te verwachten dat hij terug sprak. Mariekes situatie wordt almaar penibeler - met een zeer goede beschrijving van een paniekaanval op pp. 45-47.

Ook de omstandigheden in het veel te warme en onderbemande rusthuis hebben iets surreëels. Er is een nieuw gebouw opgetrokken recht tegenover het oude en langzaamaan zijn de ‘goede’ bejaarden en het gros van de staf verhuisd, tot Marieke overdag alleen overblijft met de bejaarden die er het slechtst aan toe zijn. Er is geen airco, het water is afgesloten en er lijken voorlopig geen plannen om de achtergebleven mensen te verhuizen naar de overkant. Mariekes werkomstandigheden zijn met momenten een scherpe aanklacht tegen het gebrek aan personeel en tijd in de zorgsector. Toch blijft Marieke in deze precaire situatie met zachtheid en geduld voor de overgebleven bejaarden zorgen.

Een zin die blijft hangen bij mij is wanneer Marieke zegt: Ik heb geen woorden meer. Ik denk dat ik uitgevoeld ben. Of wat later: Het ging me altijd al goed af dat volgen. (…) Gewoon leven zonder te denken.

Stilaan ontdekt Marieke de fouten in haar herinneringen, waarop ze opmerkt dat ze is zoals de bejaarden: ook zij weet niet wat ze aan moet vangen met beelden uit het verleden. Pas laat in het boek wordt de titel duidelijk en kunnen we Mariekes jeugd correct reconstrueren. De zoektocht daarnaar is boeiend.

Ik heb één punt van kritiek. De revisie van dit boek is niet goed genoeg gebeurd. Ik vond minstens vijf tikfouten en verschillende grammaticale fouten. Het betrekkelijk voornaamwoord na een onzijdig substantief hoort ‘dat’ te zijn en niet de typisch West-Vlaamse ‘die’ die ik tweemaal tegenkwam. Ook contaminaties zoals ‘er besef in hebben’ ipv ‘beseffen’ of ‘er erg in hebben’, horen er door een revisor uitgehaald te worden. Net zomin bestaat bvb ‘iemand iets toereiken’ (dit moet ‘aanreiken’ zijn). Ik hoop dat iemand dit boek opnieuw reviseert en de toch wel redelijk talrijke fouten eruit haalt, want die stoorden echt.

Toch wil ik dit boek van harte aanbevelen. Het straalt ondanks de troosteloze situatie waarin Marieke en de bejaarden zich bevinden, hoop uit, door de schoonheid van de metaforen die de schrijfster gebruikt. Het boek leest vlot en aangenaam. Het is soms grappig, maar vaker aangrijpend en er komen vele prachtige zinnen en beelden in voor.