Dronken nacht vol erotische herinneringen en jeugdherinneringen
Meir Shalev was in Israël en daarbuiten een geliefd auteur. Hij hield zich altijd ver van politiek en liet ironie, spot en humor de rode draad vormen van zijn boeken. Hij overleed in 2023 op 74-jarige leeftijd.
Zijn boeken worden uit het Hebreeuws vertaald door Ruben Verhasselt. Dat is ook het geval met zijn laatste boek, Vertel het niet aan je broer. Hierin lezen we over twee broers die hun jaarlijkse ‘broersnacht’ doorbrengen met drank en herinneringen. Ithamar, die in de Verenigde Staten woont, bezoekt hiervoor jaarlijks zijn broer Boaz in Israël. Ditmaal vertelt de 65-jarige Ithamar zijn broer over de vrouw met wie hij twintig jaar geleden één nacht doorbracht. Het betreft een ietwat bizarre nacht, waarvan het verloop doorheen het boek uiterst langzaam onthuld wordt. De reden hiervoor is deels dat Ithamar voortdurend uitweidt naar zijsporen en deels dat Boaz hem regelmatig bekritiseert of onderbreekt. De hoofdreden is echter dat beide broers voortdurend herinnerd lijken te worden aan hun ouders. Elk element uit het verhaal lijkt hiertoe wel uit te nodigen. Zo vertelt de vrouw uit het verhaal dat haar moeder tegen onenightstands en getrouwde mannen was, waarop Boaz ertussen gooit dat hún moeder tegen de man was met wie ze zelf getrouwd was.
Het roept de vraag op in hoeverre Ithamar - en dus eigenlijk de auteur - vooral het verhaal wil vertellen van die nacht die tergend langzaam en sensueel uit de doeken gedaan wordt, of het verhaal van Ithamars en Boaz’ jeugd. Ithamars moeder benadrukte voortdurend wat een prachtig uiterlijk hij heeft. Ook Boaz’ vrouw, Maja, hamerde er voortdurend op dat het een misdaad is als Ithamar zijn genen niet doorgeeft. Ithamar zelf worstelt echter met deze schoonheid. Vrouwen worden voor één avond meegenomen op familiebezoek en belanden slechts voor korte tijd in zijn bed. In zijn hart lijkt maar één vrouw echt doorgedrongen te zijn. Het is de brutale Michal, die na vijf jaar zijn hart brak, toen ze hem verliet. Het verhaal dat Ithamar vertelt, ademt vooral eenzaamheid uit. Er is verlangen en er is lust, maar als beide vervuld zijn, gaat Ithamar toch steeds alleen terug naar huis.
Doorheen dit verhaal leren we Ithamar goed kennen als een knappe man die zijn uiterlijk als een last meezeult, waarbij weinigen de moeite lijken te hebben genomen om daar voorbij te kijken naar de man daarbinnen. Behalve dat het niet makkelijk was de broer te zijn van de knappe Ithamar, leren we Boaz veel minder kennen. Hij zorgt vooral voor de grappige noot door Ithamar telkens aan te moedigen verder te vertellen, gefascineerd als hij is om de kruimels te krijgen van Ithamars seksavontuurtjes. Eerder dan Boaz, leren we vooral de ouders kennen: een machovader die Boaz verkoos en een op schoonheid gefixeerde moeder voor wie Ithamar het lievelingetje was. Binnen het verwrongen huwelijk van de ouders was Ithamar de boodschapper van twee volwassenen die weigerden rechtstreeks met elkaar te communiceren.
Het boek start meteen knap met een topper van een openingszin: ‘Op een keer, in een Tel Avivs straatje waarvan ik de naam ben vergeten, schemerde je plotseling door in een andere vrouw.’ Het zet meteen de toon van een boek waarin de nieuwsgierigheid heel langzaam aangezwengeld wordt. Het boek bevat vele prachtige zinnen en knappe beelden.
‘Haar stem spande een draad vanaf de telefoon tot in mijn oor, en als een koorddanser, met gesloten ogen, liep ik eroverheen naar haar lippen, naar haar mondholte, daalde af naar de diepten van haar keel, haar stembanden, haar vlees.’
Ook de humor is overal aanwezig. Zo gebruikt Boaz om de haverklap het woord ‘naaien’ voor seks en vraagt Ithamar hem na een tijd geërgerd: ‘Je hebt het woord nu genoeg gebruikt voor de hele nacht. Gaat het weer een beetje?’
Bij een herinnering aan de vader, lezen we dan weer:
‘Boaz, jij zit bij de marine, zei hij. Het is goed om in winternachten op het dek te staan. De koude lucht draait alle schroeven en moeren strak aan in het hoofd en de rest van het lichaam.’
‘Over wat voor lucht en wat voor dek heb je het, pa?’ zei ik. ‘Ben je vergeten dat ik op onderzeeërs vaar?’
‘Heel goed,’ zei hij, ‘van koud water wordt het nog strakker.’
Vertel het niet aan je broer is een boek dat gemengde gevoelens zal oproepen bij lezers. Wie vooral benieuwd is naar het verloop van die nacht, zal zich enorm ergeren aan de vele zijsporen en onderbrekingen. Die zijn soms trouwens behoorlijk abrupt waardoor het niet altijd duidelijk is of je je in het verhaal of in de broersnacht bevindt. Bovendien is deze techniek in het begin weliswaar grappig, maar vertraagt die het geheel enorm. Shalev wijst de ongeduldige Boaz hierover trouwens terecht bij monde van zijn hoofdfiguur. Wat verteld wordt is een verhaal en geen boek waarin je zomaar bladzijden kan overslaan. Ook wie duidelijkheid wenst, is eraan voor de moeite, want waar gaat dit boek eigenlijk over? Over die liefdesnacht – waarin trouwens een paar leuks clous voorkomen? Over de pijn van een gebroken hart? Over broederliefde, want ondanks alle kritiek heen en weer zijn beide broers duidelijk aan elkaar gehecht? Misschien wel over de schade die op hun eigen conflict gefixeerde ouders bij hun kinderen kunnen aanrichten. De thema’s moeten tussen de regels gezocht worden. Wie dit alles echter over zich heen laat komen en accepteert dat het onduidelijk blijft wat de auteur nu écht wil vertellen, zal met dit boek een aangename, kabbelende leeservaring beleven.
