Stitou zit vast in een geërfd huis en wrikt zich los

Deze prachtige bundel leerde ik kennen in een poëzieleesclub. Een aantal ankergedichten zetten mij aan om de hele bundel door te nemen. De inhoud ervan beklijft en doet herlezen. Meerdere keren zelfs.
De titel is ontleend aan het Bijbelse verhaal van Abraham en zijn zoon Isaak. Een gruwelijk verhaal dat Mustafa Stitou gebruikt als uitgangspunt om de invloed van religie, rituelen en traditie op zijn identiteit te belichten en te verwerken. Veel gedichten gaan over bidden en offeren, over mentaal vastzitten en over verlies van autonomie. Stitou heeft het er moeilijk mee en stelt zich kritisch op. Gaandeweg wordt duidelijk hoe hij zich met veel moeite losmaakt van zijn religieuze en traditionele erfenis.

In het gedicht Mo laat hij zijn geweten tot zich spreken. Hij gebruikt daarvoor veertienjarigen vmbo-leerlingen die hem onderwerpen aan een spervuur van vragen over zijn keuzes. Als lezer voel je zeer goed aan hoe Stitou zich in het nauw gedreven voelt en hoe hij innerlijk met veel moeite alles op een rijtje zet en orde brengt in de gevoelens over zijn keuzes .

Ze willen weten / of je ze verraden hebt. Ze willen weten / of je je ouders verraden hebt. Ze willen weten // of je je voorouders verraden hebt. Of je jullie god / verraden hebt. Het is iets instinctiefs. Ze ruiken het. / Ze ruiken aan je dat je een verrader bent

Onlosmakelijk van de tradities waarin Stitou opgroeide is zijn moeilijke relatie met zijn vader en moeder. De afkeurende blikken van zijn vader zitten hem nog steeds dwars. Dat er weinig tot geen dialoog tussen hen bestaat verwoordt Stitou in een gedicht dat vertrekt vanaf het bidkleed van zijn vader:

en in plaats van twee ogen heeft hij / er slechts een – een groot oog midden in zijn gezicht

Milder is de auteur over de fanatieke houding van zijn moeder tegenover religie. Alhoewel die houding de moeder-zoon relatie getroebleerd heeft haalt een grote moederliefde de bovenhand over rancune. Het prachtige slotgedicht ‘Mosque shaped alarm clock’, dat vertrekt van het kitscherige dressoir in de huiskamer van zijn moeder, maakt duidelijk dat Stitou in huiselijke taferelen nog steeds haar regels wil respecteren. Tot op zekere hoogte dan toch.

Gebaard heeft ze je, opgevoed, een vreemde zien worden, / maar losgelaten nooit en jij haar evenmin; ongeduldig / blijf je wachten, kinderlijk, verongelijkt, haar onverdeelde /aandacht wil je, overtuigd dat dood is dood.

De allerlaatste woorden in dit gedicht laten duidelijk voelen dat Stitou in het reine gekomen is met zijn twijfels over de keuzes die hij ooit maakte en dat hij vastbesloten is eraan vast te houden. Het is deze evolutie die de auteur zo goed weet over te brengen en die je steeds opnieuw doet herlezen.

Uiteindelijk doet deze poëzie ook wat hij moet doen. Hij laat je reflecteren op je eigen wortels en hoe je je daar ooit diende van los te wrikken.