Prachtige proza over een rudimentaire closed community

Ik las deze gebalde roman, novelle in één ruk uit begeesterd door de prachtige proza maar ook door de empathische omschrijving van het desolate leven dicht bij de natuur en de getijden op een schaars bewoond Welsh eiland. In het nawoord verwijst de auteur naar een aantal van die eilanden die in de vorige eeuw ontvolkt zijn. Het eiland is fictief maar het had er gewoon kunnen zijn. Een boek dat je alleen cadeau geeft aan iemand die graag leest.

In de herfst van 1938 is het hoofdpersonage, Manod, 18 jaar oud en al heel haar jonge leven woonachtig op een naamloos vijf kilometer groot Welsh eiland met nauwelijks 47 inwoners. Manod woont samen met haar vader, een kreeftenvisser, en haar jongere zus, Llinos, die nogal excentriek is. Zij zorgt voor hen want de moeder is er niet meer, pas aan het eind van het boek wordt het duidelijk waarom. Jonge mannen trekken er weg en vrouwen trouwen er vroeg op zoek naar beter leven. Ze komen meestal bedrogen uit. Manod is slim en rusteloos en houdt zich ver van de verwachting dat ze, nu ze klaar is met school, onmiddellijk een echtgenoot zou moeten accepteren. ‘Ik heb meisjes op hun zestiende zien trouwen,’ zegt ze, ‘met kinderen op hun twintigste, weduwe aan zee op hun vijfentwintigste, uitgeput en verloren.’ Dit rustig krabbend leven wordt verstoord als een walvis aanspoelt het strand. Niemand weet wat dit betekent, is dit een goed of slecht voorteken. Feit is dat dit karkas doorheen het hele verhaal door blijft aftakelen. Ik zou het bijna de weerspiegeling noemen van hun samenleving.

Niet lang na de aankomst van de walvis arriveren Edward en Joan, Engelse antroposofen die een etnografische studie van het eiland willen maken om dit in een boek te publiceren. Al gauw wordt Manod, die perfect Engels spreekt ingehuurd als assistent en vertaler. Ze grijpt die kans met beide handen aan, ze gaat ervan uit dat ze nadien meegaat naar het vasteland. Ze vertelt Joan dat ze, voordat ze haar ontmoette, niet wist dat vrouwen naar de universiteit konden gaan of ervoor konden kiezen niet te trouwen. “Ik zou heel graag willen studeren. Net als jij”, zegt ze. ‘Ik zeg dat je het kunt. Dat moet je doen,’ antwoordt Joan terloops, zonder enig praktisch advies te geven of na te denken over de barrières waarmee Manod wordt geconfronteerd. Ook Edward beaamt dit maar daar blijft het bij. Dromen ontstaan…Manon merkt echter gaandeweg dat de twee elitaire onderzoekers het niet zo nauw nemen met de werkelijkheid en eerder op zoek zijn naar sensationeel materiaal voor hun boek. Manipulatie en enscenering zijn nooit veraf. Manod raakt echter verstrikt in haar eigen dromen en de ontnuchtering is groot en bikkelhard. Edward is zelfzuchtig op zoek naar eigen genot maar het is Joan die de hypocrisie ten top drijft. Met de fascist Oswald Mosley, het is 1938, als voorbeeld straalt ze hooghartig de ‘Ware Britsheid’ op de eilandbewoners af. Voor haar is het uithoudingsvermogen van de eilandbewoners onder zware ontberingen ‘zo’n prachtige manier om te leven… in harmonie met de natuur’, maar ze blijven markante wezens om te bestuderen. Je ziet het als lezer met lede ogen. Als de onderzoekers Manod haar grillige, dierbare borduurmotieven die ze in de loop der jaren heeft gemaakt lenen, ogenschijnlijk alleen maar om ze te fotograferen, kon ik alleen maar hopen dat haar ogen zouden opengaan, de desillusie bij de terugkeer van beiden naar het vasteland is groot. Deze roman beslaat de drie maanden dat de onderzoekers op het eiland verblijven en wordt doorspekt met hun aantekeningen en gesproken opnames van de bewoners. Samen met de prachtige verwoording van Manods broze gedachten en haar zicht op die kleine gemeenschap word je onherroepelijk meegesleurd in deze rudimentaire closed community die zijn bestaansrecht is kwijtgeraakt.

Zo mooi!