Onvergetelijke Vlaamse gruwel

Breendonk. Kroniek van een vergeten kamp van Jos Vander Velpen. Zoveel gruwel! Mannen, Duitsers en Belgen, die zonder verpinken, zonder gewetensproblemen en zonder aarzelen, zonder mededogen, medeleven, gevoelens, zonder enige schroom mannen en vrouwen vernederden, pestten, deden afzien, afranselden, sloegen en schopten, uithongerden, mishandelden, pijnigden, martelden en doodden. Wie daar zat, kreeg te maken met alle toonaarden van wreedheden.

Ik had minstens twee redenen om dit boek zeker te lezen. De eerste is: ik heb het geluk Jos Vander Velpen, de auteur en mensenrechtenadvocaat te kennen. Meermaals mocht ik ervaren hoe groot zijn beroepsernst is als advocaat en mensenrechtenactivist én hoe groot ook zijn hart en betrokkenheid is voor mensen die het echt moeilijk hebben, met name gedetineerden en geïnterneerden. Ik kon dit boek dus niet niet lezen!

De tweede reden waarom ik dit boek wilde lezen? Ik bezocht dat Fort Breendonk in Puurs enkele decennia geleden met man en kinderen, pubers toen. In die donkere kille burcht heb ik de cellen gezien, de gangen, het executieplein. Dat de gruwel daar zo immens groot en constant was, wist ik eigenlijk niet. Die werd heel duidelijk bij het lezen, bladzijde na bladzijde, hoofdstuk na hoofdstuk. In dat kamp zijn echt vreselijke dingen gebeurd. Jos Vander Velpen beschrijft ze in detail met plaats, uur en naam van daders en slachtoffers. Wie wat deed wanneer en waarom. Het was bedlectuur, wat maakt dat ik door de gruwel aarzelde en de lectuur weken aansleepte. Ik moest tot het einde geraken, al sliep ik er slecht van, maar het lukte. Soms was mijn dosis afschuw, boosheid, verdriet te groot om verder te lezen. Niet alleen om de vreselijke omstandigheden waarin de gevangenen moesten overleven, ook omdat ik altijd met dezelfde vraag worstelde en worstel: nl. waarom doen mensen elkaar dit aan? Het is niet zij (Duitsers) en wij (Belgen), want wij deden ‘het’ ook, die vreselijke handelingen. Toen en nu opnieuw, want kijk bv. wat in Gaza. Het is een afschuwelijk boek én noodzakelijke lectuur. Omdat we dit nooit zouden mogen vergeten, de gruwelijkheden. De details ervan wel - tenminste dat probeer ik - maar dat ze gebeurden, nooit. 310 blz. gruwel, tussen 1940 en 1944. Het raakte me diep.