Portret van drie vrouwen – drie generaties

De Oostenrijkse Monika Helfer (1947) ontrafelt haar familiegeschiedenis. Met de vele geheimen en diverse versies van de werkelijkheid illustreert zij meesterlijk hoe het collectief geheugen van een familie van buitenstaanders ontstaat en vergaat.

Begin 20^ste eeuw in een uithoek van een afgelegen bergdorp in Vorarlberg (over)leeft het boerengezin Moosbrugger. De trotse, pientere en zwijgzame Josef woont met zijn bloedmooie vrouw Maria (überirdisch schön) en zijn vier kinderen op een armoedige boerderij buiten het dorp. Zij worden met de nek aangekeken en bestempeld als ‘bagage’, symbool voor wat men liever niet zelf meesleurt. Maar in het Duits is Bagage ook een scheldwoord voor krapuul of tuig. De voorvaders Moosbrugger werkten immers als ‘lastdragers’ (= menselijke pakezels) voor boeren in de streek.

‘Lastpakken’.

Josef wordt opgeroepen bij het begin van de Eerste Wereldoorlog en vraagt de burgemeester om over Maria te waken, want nogal wat mannen in het dorp zoeken toenadering tot haar.
Maria wordt zwanger en het geruchtencircuit barst los…
De auteur gebruikt drie perspectieven om het bewogen familiedrama te vertellen: de oma Maria, haar dochters en zonen, haar kleindochter (= Monika Helfer).
Zij vertelt niet louter chronologisch, springt van het ene verhaal naar het andere, wisselt plots van perspectief. We leren zo wel gaandeweg de hele bijzondere familie kennen en hun bitterharde levensomstandigheden.
De stijl is sober en onopgesmukt, maar wel beeldend en levendig. Soms klinkt het als in een duister sprookje.
Veel spreektaal van de bewogen vertelster.

Helfer reconstrueert indringend met de verschillend overgeleverde versies haar familiegeschiedenis. Zij botst daarbij op tegenstrijdigheden, op nieuwe wendingen binnen bestaande verhalen, op verwijzingen naar verloren getuigenissen, op totaal nieuwe verhalen die zij pas veel later hoort en dus niet meer kan checken bij intussen overleden familieleden. Zij toont vooral hoe ingrijpend de afzonderlijke, dikwijls traumatische, gebeurtenissen het leven van een ieder bepaalden. En dat die haar blijven bepalen tot in haar eigen leven en dat van haar dochter.

Een meesterlijk verhaal over de onmogelijkheid om je familiegeschiedenis te ontlopen.

Citaat:
…in het dorp dachten ze: die kinderen van de bagage, dat zijn halve wilden, ze dachten het waarschijnlijk allemaal, maar sommige mensen zeiden het ook hardop, we waren immers ook bijna de laatsten die nog elektriciteit en stromend water moesten krijgen, we hadden alleen een put, twintig meter van ons huis, die niet eens van ons was.