De mens die zichzelf wegcijfert
Op zijn vijfde verhuisde de in Nagasaki geboren Kazuo Ishiguro (° 1954) naar Engeland. Zijn ouders dachten aanvankelijk slechts korte tijd in Engeland te verblijven, maar het verliep anders. Engels werd de moedertaal van Kazuo Ishiguro en hij spreekt slechts rudimentair Japans.
Het oeuvre van Ishiguro is eerder bescheiden. Toch is hij een van de meest bekroonde en gelauwerde schrijvers uit het Engels taalgebied. In 2017 won hij de Nobelprijs voor de literatuur. De motivatie van de jury: “in romans met een grote emotionele kracht, heeft hij de afgrond blootgelegd onder ons illusoire gevoel van verbondenheid met de wereld”.
Zijn stijl is kalm, gecontroleerd, ietwat formeel – zijn personages zijn dan ook vaak butlers, schoolmeisjes, hoogopgeleide mensen, ... die gedisciplineerd zijn door hun omgeving en hun tijd. De thema’s waar hij over schrijft hebben vooral te maken met familierelaties over de generaties heen, de onbetrouwbaarheid van het geheugen en schuldgevoelens.
In zijn debuutroman A Pale View from Hills (1982) verwerkte hij de ervaringen van zijn moeder, die als jonge vrouw in Nagasaki de ontploffing van de Amerikaanse atoombom meemaakte. In de roman wordt die atoombom zelf amper genoemd.
The Remains of the Day (1989) is zijn derde roman en is ook het werk dat voor de grote doorbraak zorgde. Hiervoor ontving hij de Booker Prize, er werden meer dan een miljoen exemplaren in het Engels verkocht. James Ivory maakte er een schitterende film van met hoofdrolspelers Anthony Hopkins en Emma Thompson die beiden werden genomineerd voor een Oscar.
Aan het woord in De rest van de Dag is meneer Stevens, de hoofdbutler van Darlington Hall: een groot landhuis waar Britse aristocraten samenkwamen om te dineren en over internationale politiek te praten. In zeer beleefde, bijna verontschuldigende taal haalt Stevens herinneringen op aan de tijd toen hij in dienst was van Lord Darlington in de jaren dertig en veertig. Hij beschrijft hoe hij stoïcijns de besprekingen aanhoort, belangrijke gasten ontvangt, diner serveert. Hij staat zichzelf geen enkele afleiding toe en doet alles met de ‘waardigheid’ die hij bij zijn beroep vindt passen.
De butler is een essentieel symbool van de Britse cultuur, maar Ishiguro maakt er iets universeels van: iemand die alle beslissingen uit de weg gaat en die zijn opdrachten uitvoert zonder er zich vragen bij te stellen. De butler cijfert zichzelf als het ware weg.
Juffrouw Kenton, de nieuwe huishoudster, zoekt toenadering tot hem, maar hij gaat daar niet op in. Omdat hij haar niet goed begrijpt? Omdat hij het niet professioneel vindt? Omdat hij geen gevoelens heeft voor haar? Wellicht vooral omdat hij het niet gepast vindt.
De
rode draad in het boek is het reisje doorheen Zuidwest Engeland dat
Stevens maakt met de auto van de nieuwe eigenaar van Darlington Hall,
zijn eerste reisje ooit. Met als doel Miss Kenton, die ondertussen is
getrouwd, op te zoeken en haar te vragen of ze terug in dienst wil
komen op Darlington Hall. Hoe dit afloopt verklap ik niet.
Synopsis
Het levensverhaal van een Engelse butler.