Als sociale en morele waarden wedijveren met overlevingsinstinct

Cormac McCarthy laat in zijn roman De Weg (2006) een vader en diens zoontje figureren in een dystopische wereld die na een -niet nader genoemde- wereldramp in brand staat.

Vader en zoon krijgen geen naam waardoor ze symbool staan voor iedereen. Ze zijn volledig afhankelijk van elkaar. De jongen heeft de vader nodig omdat deze de nodige vaardigheden heeft om te overleven in een wereld waar alle leven en beschaving weggeveegd is. De vader heeft de jongen nodig om zin te geven aan wat rest van zijn leven. Samen trekken ze in zuidelijke richting waar ze hopen land te vinden dat aan de ramp ontsnapt is.

Hij bekeek aandachtig alles wat hij kon zien. De gedeelten van een weg daar tussen de dode bomen. Hij zocht naar kleur. Beweging. Een zweem van opstijgende rook. Hij liet de kijker zakken, trok het katoenen masker van zijn gezicht en haalde de rug van zijn pols langs zijn neus, speurde het land weer af. Daarna zat hij er alleen met de kijker in zijn handen en keek hoe het asgrijze daglicht stolde boven het land. Hij wist slechts dat het kind zijn opdracht was. Hij zei: Als hij niet het woord Gods is heeft God nooit gesproken.

In de roman herhalen zich voortdurend dezelfde patronen. Vader en zoon zoeken naar eten, lopen een heel eind, vinden eten en beginnen opnieuw. Tussendoor vinden ze wat spullen om zich aan te kleden, vuur te maken of zich te beschutten tegen de alsmaar neerplenzende regen. Ogenschijnlijk weinig interessant om een spannend plot uit te werken. Toch slaagt McCarthy erin om met zijn wondermooie schrijfstijl een zeer grote spanning op te bouwen en het wordt moeilijk het boek weg te leggen. Het ritme waarmee de alsmaar herhaalde handelingen zich voordoen doet de lezer onbewust denken aan de mythe van Sisyphus. Net als de vader en de zoon doe je verder, je leest en blijft lezen. Ook al ben je er zeker van dat alle handelingen die je leest absurd zijn en enkel naar de dood leiden.

De vader en zoon worstelen met sociale en morele waarden. De zoon heeft vertrouwen in de mensheid terwijl de vader voortdurend alert is op aanvallen van kannibalen. Doordat McCarthy de dialogen tussen hen uiterst beknopt en van alle opsmuk verstoken neerzet kan hij het meningsverschil tussen vader en zoon zeer goed overbrengen.

… Wat is er met die man?
Hij is door de bliksem getroffen.
Kunnen we hem niet helpen? Papa?
Nee. We kunnen hem niet helpen.
De jongen bleef aan zijn jas trekken. Papa? zei hij.
Hou op.
Kunnen we hem niet helpen, papa?
Nee. We kunnen hem niet helpen. Niemand kan nog iets voor hem doen.
Ze liepen verder. De jongen huilde…

De sobere dialogen doen nadenken over de dunne scheidslijn tussen beschaving en woestenij en over de onvoorwaardelijke liefde tussen een kind en zijn ouder.

Ondanks alle ellende en troosteloosheid slagen vader en zoon erin om in omstandigheden waarin ze gereduceerd zijn tot hun overlevingsinstinct toch 'mens' te blijven. Hoopvol lezen we op het einde van de roman, dat sterk contrasteert met de sombere gebeurtenissen in het verhaal, dat die menselijkheid overwint.

De pure schrijfstijl, het mooie ritme, de sobere maar veelzeggende dialogen en de gedetailleerde beschrijvingen van handelingen maken van De Weg een meesterwerk.