Brexit uitgelegd aan de hand van een verhaal

Klein Engeland is het derde deel van een romantrilogie. Het eerste deel, De Rotters Club (2001), speelde zich af in de jaren zeventig in Birmingham, vlak voor het Thatcher-tijdperk. Het middendeel, De gesloten kring (2004), speelt zich af in het Engeland van Tony Blair en het opportunistische ‘New’ Labour. In Klein Engeland gaat het van Gordon Brown tot Theresa May. De Thatcher-periode had hij al verwerkt in Het moordende testament.

Men kan echter zonder probleem Klein Engeland als losstaand werk lezen. Het werd een nostalgisch boek, over hoe de levens van de hoofdpersonages uit de vorige twee boeken zich verder ontwikkelen: de op het platteland rentenierende Benjamin, zijn nichtje Sophie, een academische kunsthistorica, en zijn schoolvriend Doug Anderton, een bekende linkse columnist. De politieke gebeurtenissen maken onlosmakelijk deel van uit van het verhaal – zoals in de meeste boeken van Jonathan Coe.

De correcte vertaling van de oorspronkelijke titel "Middle England" zou eigenlijk "Provinciaal Engeland" moeten zijn in plaats van “Klein Engeland”. Deze roman gaat immers ook over het conflict tussen de moderne stad en wat daarbuiten ligt: de buitenwijken, de kleine gemeenten, het platteland.

Het referendum over het EU-lidmaatschap van het Verenigd Koninkrijk werd gehouden op 23 juni 2016. Het was voor velen alsof de échte vraag luidde: ben je gelukkig met je leven? Na jaren van crisis, bezuinigingen en conflicten was het meest voor de hand liggende antwoord: niet echt, en ... men koos voor de brexit! Zo gebeurde het in 51,9 % van de gevallen … Maar die 2 procent extra vóór heeft een enorme impact op het leven van een hele bevolking.

De brexiteers zijn geen groep mensen met dezelfde overtuiging, verre van! Ze zijn een mengelmoes van mensen die hun ongenoegen willen uiten, een coalitie van haat en afkeer van stedelijk links multiculturalisme, van angst voor de veranderingen die begonnen met de eurofobe Thatcher.

De Britten waren helemaal niet bezig met Europa. Het drama van David Cameron, aldus Jonathan Coe, is dat een gematigde politicus uit de linkervleugel van de Tories vanaf 2015 de "kraan van het Engels nationalisme" opendraaide en zo het instrument werd van de rechtse brexiteers. Cameron was tegen de brexit. Veel rechtse kiezers hebben eerst voor Cameron gestemd omdat Labour ondenkbaar was, en daarna kozen ze voor de brexit om die zelfde Cameron een lesje te leren. Met alle gevolgen vandien.

We zijn allemaal verantwoordelijk voor wat er gebeurd is, voor de verharding van het debat, voor de verdeeldheid, meent Coe. En wie opriep tot eenheid, tot wat ons bindt, kreeg het hard te verduren.

“Het is absoluut niet zo dat de bevolking als één man recht veerde om te vechten tegen een groot onrecht, neen, de brexiteers zijn onderling hopeloos verdeeld”, aldus de auteur.

Klein Engeland is een pleidooi voor de open geest en de nuancering, waarvan in de politieke werkelijkheid weinig terug te vinden is.

Velen noemen het boek de eerste brexitroman, maar Jonathan Coe zegt daarover zelf: "Klein Engeland is geen Brits brexitboek, maar een Europese roman over ongenoegen overal”.