Meesterwerk en monument
Iedereen kent Het achterhuis van Anne Frank. Leven? Of theater? van Charlotte Salomon is een waardige visuele tegenganger.
Het is het levenswerk van Joodse Charlotte Salomon (1917-1943). Het bestaat uit meer dan zevenhonderd bladen gouaches die haar levensverhaal weergeven. Ze gaf ze vlak voor haar deportatie in bewaring met de woorden: Bewaar dit goed, het is mijn hele leven!
Charlotte was de laatste Joodse studente aan de kunstacademie van Berlijn. Eind 1938, na Kristallnacht, vlucht ze naar haar grootouders van moederskant in Zuid-Frankrijk. Op 20 maart 1940 springt haar grootmoeder uit het raam. Een daad die in de lijn ligt van een hele serie zelfmoorden in de familie, ook die van Charlottes moeder. Dit komt ze dan te weten van haar grootvader.
Zowel deze familiegeschiedenis als de Tweede Wereldoorlog zijn de verschrikkelijke omstandigheden die Charlotte het hoofd moet bieden. Ze doet daarmee iets buitengewoons: ze besluit haar lot te overwinnen door haar geschiedenis te vertellen via gouaches, teksten en muziek. Ze werkt er bijna twee jaar aan. Het wordt een meesterwerk, gekenmerkt door onder andere bijtende ironie, een combinatie van tragedie en komedie. Het is juist door die ironie en de schitterende tekeningen dat deze loodzware geschiedenis levendig wordt en een knap verslag van de condition humaine.
Charlotte en haar man worden in Villefranche-sur-Mer verraden en op 7 oktober 1943 naar Auschwitz gedeporteerd en kort erna omgebracht. Charlotte is dan vijf maanden zwanger.
Haar levenswerk Leven? of Theater? is via haar ouders in het bezit gekomen van het Joods Historisch Museum in Amsterdam. Het staat volledig online en is ook prachtig uitgegeven in een omvangrijk boek en beschikbaar in Bibliotheek De Krook.
