Literair lekkers uit Letland

"De zon kamde ongehaast haar gouden haren."

"De meimaand omarmde ons teder."

Mijn mooie-zinnen-boekje raakte weer aardig gevuld tijdens het lezen van Moedermelk, een boek van de Letse auteur Nora Ikstena dat ik gulzig las, om in de beeldspraak van de titel de blijven. Boeken met een vrouwelijk perspectief, en vaak ook met meerdere vrouwelijke stemmen, weten me wel vaker bij de lurven te grijpen, en ook dit boek was een schot in de roos.

Over Letland weet ik niets, maar na dit verhaal weet ik dat de Sovjetinvloed zich daar ook dwingend en dreigend liet gelden, en het leven van mensen verwoestte. Zo ook dat van een vrouwelijke vooruitstrevende gynaecologe, die zodanig vastgekluisterd zit in een traumatisch verleden ("Soms denk ik dat iemand jouw levensvreugde heeft gestolen. Iemand heeft die uit je gesloopt, zoals de klepel uit de klok.') dat ze haar bloedeigen dochter niet wil vergiftigen met haar melk, en haar hele leven lang vecht met de demonen in haar hoofd. Die dochter daarentegen laat de verstikkende atmosfeer niet aan haar levensvreugde knagen, en plukt de 'kleine gelukjes'. De voortdurende zorgen om haar mama, die vaak de greep op haar eigen leven verliest, maken van haar ongewild de moeder van haar eigen moeder, maar toch is er tussen beide vrouwen een onbreekbare band, en vloeit de liefde rijkelijk (al hebben beide vrouwen 'iets' tegen melk, waar de lezer zelf symbolische betekenissen aan mag geven).

De roman overspant twintig jaar, van 1969 tot de onafhankelijkheid van Letland, en etaleert de lezer een generatieroman waarin de kleine verhalen van vrouwen ons het land leren kennen, in een zowel sobere als subtiel resonerende taal. Een beklijvende roman over hoe een regime een individu kan kraken, en waar vrouwen het vaak hard te verduren krijgen, maar die ook aantoont hoe sterk de kracht van hoop is.

"Een niet-vergiftigde wil om te leven, ondanks alles. Gelaafd met de melk van het leven, die niet bitter is maar troostend."