Europa? Oroppa!

Oroppa is een boek dat ik even ga moeten laten bezinken. Een amalgaam aan personages doet zijn intrede en Safae El Khannoussi maakt er haar werk van om quasi elk personage een uitgebreide achtergrondgeschiedenis te geven, die ze ook consistent neerpent. We krijgen inzicht in Hind, Hbib, Irad, een naamloze dichteres, Azzedine, Hafsa, Salomé, Hannah en Youssef. Andere personages steken ook de kop op, maar krijgen minder “boektijd”, als het ware. Niet nodig, op zich, want hoewel de personages uitvoerig beschreven zijn en ook de zinnen uitvoerig zijn (je moet je aandacht er wel bijhouden), is er ook veel tussen de zinnen door te lezen.

Safae El Khannoussi beschrijft een geschiedenis van een Europa die we nog niet vaak gelezen hebben, zonder belerend of te historisch te worden, maar met aandacht voor de beleving van een groot deel van de Europese bevolking: zij die in Madrid, Parijs, Amsterdam, Brussel of Antwerpen leven, zij die ook in Tunis, Tanger, Tel Aviv of elders hebben geleefd. 
Oroppa vertelt vele verhalen en het besef dringt mondjesmaat bij de lezer binnen dat het hier vaak gaat over gruwelijke verhalen, tragische verhalen. Toch blijft de toon vaak grappig zonder echt in cynisme te vervallen. El Khannoussi trekt de lezer binnen in een stroom van woorden, zinnen en verwijzingen die bijna baldadig zijn en die je soms de moed doen verliezen, maar waar ook pareltjes tussendoor zweven. Ter voorbeeld: “En hier, in kleermakerszit op het grasperk, is de dag een vlakte die in elkaar wordt gevouwen, zoals gebeurt wanneer je bijna in slaap valt.”


Het boek is meeslepend, maar laat mijn aandacht soms wat verslappen. De donkere humor en afstandelijke stijl waarmee het boek geschreven is en de manier waarop hele levensverhalen de revue passeren houden de lezer op een afstand, wat het boek soms aan vaart doet inboeten. Halverwege merkte ik dat mijn brein moet rusten van de overlading aan informatie en El Khannoussi laat je als lezer lang gissen, zoeken en puzzelen naar wat de essentie van het boek juist is. Ik denk hem te hebben gevonden, maar misschien blijkt haar bedoeling te zeggen dat er gewoon geen essentie is. Europa is een mengelmoes van verschillende verhalen en geschiedenissen die zonder reden bij elkaar zijn gegooid en met elkaar in interactie gaan. En uiteindelijk blijkt dat een heel groot deel van de Europese bevolking wegkijkt voor de horror die een ander deel te beurt is gevallen. De microverhalen van de personages worden daardoor een macroverhaal over terreurregimes die hardhandig of subtiel op de schedels van mensen slaan en de impact die dit heeft op het lichaam en de psyche van deze personen.

Je zou de personages uit Oroppa willen afschilderen als losers die niets met je te maken hebben, maar dit boek trekt je in hun leefwereld en levert een begrip op dat we hiervoor misschien nog te vaak misten. 
Het boek gaat over wegkijken, over het verleden willen verdrinken, over niet willen weten. Daardoor komt de lezer ook niet alles te weten dat in het boek wordt opgezet. Sommige verhaallijnen sterven een stille dood, maar dat mag juist de bedoeling zijn. We weten niets, het is onduidelijk wat uit de geschiedenis voortvloeit, want we zitten er nu eenmaal nog middenin.


Ik vind dit een majestueus debuut. Ik vermoed dat een tweede en derde lezing alle draadjes van het web nog meer met elkaar zal verbinden. Ongelooflijk dus dat dit El Khannoussi’s eerste boek is en dat ze zo’n ingenieus verhaal heeft kunnen opbouwen uit de moeilijke geschiedenis van ons Europa.