Het vroege besef te behoren tot de Aussenseiter
Der Wille zum Glück bevat de vroegste vertellingen van de Joods-Duitse schrijver Thomas Mann.
De verhalen werden voordien gebundeld in Der kleine Herr Friedemann (1898) en in Tristan. Sechs Novellen (1903). Thomas Mann, geboren in het Noord-Duitse Lübeck in 1875 was dus bij het ontstaan van de novellen een prille twintiger.
Dat merk je aan de schrijfstijl en de sfeer die de auteur oproept. Bijwijlen kwam mij Goethes, Wilhelm Meisters leerjaren voor de geest.
De rode draad doorheen deze novellen is de figuur van de Aussenseiter, de kunstenaar die aan de rand van de maatschappij staat. Het is alsof Thomas Mann zichzelf als schrijver definieert. Zijn weg zoekt in de samenleving. En in de liefde.
Het meest tragisch komt dit tot uiting in de beide titelverhalen. Toen de kleine Johannes Friedemann pas een maand oud was, viel hij in aanwezigheid van de pleegmoeder van de verzorgingstafel op de grond. Het kind groeide op met zachte, smalle handen maar met een bochel en veel te lange magere armen. Op zestienjarige leeftijd wordt Johannes verliefd op de zus van een klasgenoot. Wanneer hij verborgen achter een jasmijnstruik het meisje in een liefdestafereel ontdekt, besluit hij om vanaf dan elk gevoel van verliefdheid uit zijn leven te bannen. Een besluit dat doet denken aan Oskarchen uit Die Blechtrommel van Günter Grass, die zich op driejarige leeftijd van de trap werpt om niet meer te groeien en zodoende geen deel uit te maken van de wereld van de volwassenen.
Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Als volwassen man wordt de kleine meneer Friedemann toch weer verliefd. Deze keer op een getrouwde vrouw. Beiden kunnen het goed met elkaar vinden. Tot Frau von Rinnlingen op een feest de kleine meneer Friedemann voorstelt om een wandeling te maken in de tuin. Daar valt de jongeman bevend voor haar op de knieën. Waarop zij met een korte, verachtelijke lach de ongelukkige van zich afstoot en op de grond werpt. Als een dier kruipt de kleine meneer Friedemann naar de rand van het water. Terwijl in de verte het lachen weerklinkt van de vrouw van Oberstlieutenant von Rinnlingen.
Hoe sterk roept het andere titelverhaal Tristan de sfeer op van Thomas Manns meesterwerk Der Zauberberg. De setting is dezelfde. Een sanatorium in een berglandschap. Anders dan in Der kleine Herr Friedemann ontwikkelt zich een intense vriendschap tussen Gabriele, een jonge moeder, de vrouw van Herr Klöterjahn, en de sentimentele ‘schrijver’, Herr Spinell. De herkenning tussen beiden vindt een hoogtepunt wanneer Gabriele op aandringen van Herr Spinell, ondanks het verbod van Doktor Leander, op de piano fragmenten speelt uit Tristan en Isolde van Wagner en zich daar helemaal in verliest. Ondertussen is het hele gezelschap van het sanatorium met sleden en rinkelende bellen op uitstap in de sneeuw. Een scène die herinnert aan het centrale hoofdstuk Im Schnee in De Toverberg. Gechoqueerd door de figuur van de optimistische en levenslustige handelaar Herr Klöterjahn en de van gezondheid blakende baby, schrijft Herr Spinell aan de echtgenoot een vernietigende brief. In de confrontatie die hierop volgt, wordt de ware en tragische aard van de ziekte van de jonge vrouw duidelijk.
