Rouw is meer dan verdriet

Op 10 juni 2020 overleed James Nwoye Adichie, 88 jaar oud, emeritus hoogleraar statistiek van de Universiteit van Nigeria. James Nwoye Adichie was de vader van de gevierde schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie. In Gedachten over rouw probeert ze onder woorden te brengen wat dit verlies met haar doet.
Adichie was op dat moment 42, en zoals de meeste veertigers had ze al eerder naasten verloren: ze weet wat verdriet is, maar dit verlies hakt er dieper in. Voor het eerst ervaart ze dat rouw, “een wreed soort leerproces”, ook fysiek pijn doet: “Ik wist niet dat we met onze spieren huilden. Het is niet de pijn die verbaast, maar de fysieke kant ervan”.
Rouw is fysiek, maar het gaat ook om woorden, om het gebrek eraan, en het zoeken naar maar niet vinden van de juiste woorden. Toch getuigt ze in 30 korte hoofdstukken van het verlies van haar vader. Het boekje is tegelijkertijd een getuigenis van rouw en een eerbetoon. In die zin is de titel een beetje misleidend: wie een intellectuele of filosofische reflectie op rouw verwacht komt enigszins bedrogen uit (dat geldt overigens ook voor de oorspronkelijke Engelse titel, Notes on Grief). We krijgen in tegendeel een verslag van rouw: getuigenissen van het verlammende verdriet, van frustratie en woede, herinneringen aan betere tijden,…

Soms dreigt het wat te verzanden in illustraties van de vijf fasen van rouw volgens Kübler-Ross (ontkenning, woede, onderhandelen, depressie, aanvaarding), maar Adichie weet daaraan te ontsnappen door haar uitzonderlijke schrijftalent en de oprechtheid van de gevoelens die ze beschrijft: ze erkent dat haar broers en zussen misschien wel op een andere manier rouwen, maar dit is háár manier. Net daarom ‘werkt’ Gedachten over rouw: het is hoogstpersoonlijk, waardoor de passages die voor de lezer (voor deze lezer) wél herkenbaar zijn heel erg aangrijpen (zonder bovenmatig sentimenteel te worden).

Dit dunne boekje is absoluut een aanrader. Door de korte hoofdstukken heeft het een enorme vaart, en is het bijzonder snel uitgelezen, maar ik heb mezelf er al verschillende keren op betrapt dat ik het terug oppik en passages herlees.