Je eigen tradities verloochenen of jezelf ontdekken op de plaats waar je leeft?

T.C. Elimane, het personage dat in dit boek centraal staat, werd geboren in Senegal. Hij ontving een beurs om in Parijs te studeren. In 1938 publiceerde hij er het boek Het labyrint der onmenselijkheid. Het meesterwerk leidde tot literaire twisten en kende evenveel pleitbezorgers als criticasters. Na een racistische haatcampagne verdween de jonge auteur -de zwarte Rimbaud- van het literaire toneel. De uitgever haalde eind 1938 het boek uit de verkoop en vernietigde de hele oplage. Sindsdien heeft niemand nog iets over T.C. Elimane vernomen. Het labyrint der onmenselijkheid is nooit opnieuw uitgegeven en het werk is tot op de dag van vandaag onvindbaar.

Nadat de jonge, van Senegal afkomstige, in Parijs woonachtige schrijver Diégane Faye, de legendarische literaire klassieker uit 1938 in handen krijgt besluit hij het spoor van T.C. Elimane te volgen. Faye gaat op zoek naar de relatie tussen het leven van de auteur, en zijn verhaal van Het labyrint. In dit verhaal figureert een op absolute macht beluste koning. Om die macht te bereiken verbrandt die koning zijn eigen onderdanen. De grijze as vermengt hij met mest om bomen te kunnen planten waarvan de vruchten hem nog machtiger zullen maken.

De zoektocht naar de betekenis van Het Labyrint leidt Faye naar Frankrijk, Amsterdam, Argentinië en Senegal en laat hem inzien dat het Labyrint het verhaal is van Elimane’s familie. Omwille van zijn boek en de erkenning waarnaar Elimane verlangde moest deze zijn verleden vergeten.

Mohamed Mbougar Sarr beschrijft het lot van een gekoloniseerd iemand. Verloochen je je eigen tradities of ontdek je je eigen vormen en ontwikkel je deze op de plaats waar je leeft? Hij stelt ook de vraag in welke mate je als Afrikaans schrijver toegevingen doet aan de tradities van de westerse literatuur waar, ten koste van de literaire waarde van een boek, de identiteit van de auteur steeds meer een prominente rol speelt.

Je kunt je nooit van je geschiedenis ontdoen wanneer je je ervoor schaamt. Je kunt je geschiedenis niet als een ongewenst kind midden in de nacht ergens achterlaten. Je worstelt ermee, je strijdt er onophoudelijk tegen, en de enige manier om ervan te winnen is door te blijven strijden, ermee om te leren gaan, je geschiedenis te erkennen, voortdurend te proberen er de vinger op te leggen, haar te benoemen, haar weer op te sporen wanneer ze zich verbergt, zodat je je opnieuw van haar kunt doordringen.

Het boek is zeer rijk aan thema’s en stijlen. Sarr maakt van zijn boek een labyrint. Hij vertelt vertellingen die hij heeft van anderen, die ze op hun beurt bij anderen haalden… Bovendien slaagt hij erin om magisch-realistische elementen en mythen af te wisselen met filosofische overpeinzingen en harde realiteit uit het verleden en het heden.

Als lezer dreig je wel eens de draad te verliezen en soms ben je genoodzaakt stukjes van het verhaal te herlezen. De diepst verborgen herinnering van de mens lezen vraagt echt wel wat inspanning. Maar de vele mooie zinnen die Sarr uit zijn pen krijgt maken dit meer dan waard.

Mohamed Mbougar Sarr won met De diepst verborgen herinnering van de mens in 2021 de Prix Goncourt. Terecht!

Nota: Dit boek werd in de Krook op een bijeenkomst van leesgroepen gepitcht door de Leesgroep Frans. Bij deze: bedankt hiervoor!