Over slachtoffers, daders en overheden na de aanslagen in Parijs

Mijn drie grote passies deel ik met vele miljoenen mensen: muziek, terrasjes, voetbal. Omdat net die drie in het hart geraakt werden door de terreuraanslagen van islamisten in Parijs, was ik - ben ik - daar behoorlijk emotioneel over.

We zijn net tien jaar verder op 13 november 2025 als ik het boek V13 van Emmanuel Carrère begin te lezen. Drie dagen later heb ik het uit. Na alle documentaires en herdenkingen in de media wil ik graag een wat beschouwelijker terugblik lezen. Carrère beschrijft de processen die gevoerd werden in de nasleep van de aanslagen. Hij doet dat vanuit alle drie de invalshoeken : die van de slachtoffers, die van de daders en die van de vertegenwoordigende instanties, de verdedigers en aanklagers.

Dat is uniek. Wie, zoals ik, alles wat erover de aanslagen te zien was, bekeken heeft, herkent de scènes, de beschrijvingen en de betrokken personen aan de kant van de slachtoffers. Toch zijn de verwijzingen naar de feiten nog altijd huiveringwekkend. En zijn de verhalen over de heldendaden van gewone mensen die boven zichzelf uitstijgen, hartverwarmend.

Carrère probeert zelf te begrijpen en ons te helpen begrijpen wat daders bewogen heeft te doen wat ze gedaan hebben. De razernij van de kant van het extremisme. En hij probeert de slachtoffers te begrijpen. Waarom de ene bereid is te vergeven en de andere zich opsluit in verdriet of haat.

Hij legt ook dingen bloot die ons aan het denken kunnen zetten over het gerechtelijke apparaat. Mooie dingen, zoals de vriendschappen die tijdens het proces ontstaan tussen aanwezigen getuigen, journalisten en advocaten. Maar ook onverwachte dingen.

Er zijn financiële tegemoetkomingen voorzien voor advocaten. Heel royale voor de advocatenkantoren die de slachtoffers verdedigen, heel povere voor de advocaten van de aangeklaagden. En dit terwijl hun job zoveel zwaarder is - inhoudelijk en wellicht ook wel mentaal. Je moet al een bijzondere ingesteldheid hebben om voor geen geld uitgescholden te worden en op één hoopje gegooid met terroristen, die volgens de regels van onze democratie ook recht op verdediging en op een eerlijk proces hebben.

Carrère heeft behalve literaire verdiensten ook de verdienste om van duivelse karikaturen kleine mensjes te maken en van alledaagse mensen helden en rolmodellen. De titel V13 verwijst naar de naam van het proces en naar de datum van de aanslagen: een vrijdag de 13de november 2015. Het boek is een klein monument voor de slachtoffers die het leven lieten en voor de slachtoffers die met de littekens van de aanslagen op hun lichaam en hun ziel verder moeten met hun leven. Naar best vermogen.